15-minutowa przerwa wliczana do czasu pracy
Najbardziej znanym rodzajem przerwy w pracy jest 15-minutowa przerwa, wliczana do czasu pracy (art. 134 k.p.). Potocznie nazywana jest ona przerwą śniadaniową. W jej czasie pracownicy bowiem zazwyczaj spożywają posiłek.
Prawo do przerwy przysługuje, w przypadku gdy dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin. Prawo to jest bowiem niezależne od wymiaru etatu, w jakim pracownik jest zatrudniony. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, ale jego dobowy wymiar czasu wynosi co najmniej 6 godzin, może on skorzystać z rzeczonej przerwy.
Jeżeli są spełnione przesłanki udzielenia rzeczonej przerwy, pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi przerwy w pracy. Nie może się z tego obowiązku zwolnić np. zawierając z pracownikiem stosowne porozumienie. Równocześnie pracodawcy przysługuje prawo określenia czasu, w jakim pracownik może skorzystać z rzeczonej przerwy.
Polecamy książkę: Dokumentacja kadrowa. Nowe zasady prowadzenia i przechowywania
Przerwa śniadaniowa jest płatna i wliczana do czasu pracy. Pracodawca nie może czasu jej trwania odliczyć przy sumowaniu faktycznego czasu pracy. Nie może również nakazać pracownikom jej odpracowania. Czasem wykonywania pracy jest nie tylko czas faktycznego świadczenia przez pracownika pracy, ale także okresy przerw w jej wykonywaniu zaliczanych do czasu pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005 r., sygn. akt II PK 151/04).
W czasie przerwy śniadaniowej pracownikom nie wolno opuścić terenu zakładu pracy. Jeżeli pracownik opuściłby w tym czasie teren zakładu pracy, ewentualny wypadek nie mógłby zostać uznany za wypadek przy pracy.
60 – minutowa przerwa nie wliczana do czasu pracy
Art. 141 § 1 k.p. przyznaje pracodawcy prawo do wprowadzenia jednej przerwy w pracy niewliczanej do czasu pracy. Rzeczona przerwa może zostać wprowadzona w:
- układzie zbiorowym pracy, albo
- regulaminie pracy, albo
- umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy (art. 141 § 2 k.p.).
Z dyspozycji art. 141 § 1 k.p wynika, iż długość przerwy maksymalnie może wynosić 60 minut. Tym samym może ona trwać mniej niż 60 minut. Nie może natomiast przekraczać tego czasu.
Przerwa powinna być przeznaczona na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych pracowników (np. wizyta u lekarza, sprawy urzędowe).
Co do zasady, rzeczona przerwa jest bezpłatna. Jednakże pracodawca w akcie lub w umowie ustanawiającej przedmiotową przerwę może postanowić, iż za czas jej trwania przysługuje wynagrodzenie. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 października 1997 r., sygn. akt III ZP 21/97, „zasadą jest zatem, że za okres przerw w pracy pracownik nie nabywa prawa do wynagrodzenia. Zaplanowana zgodnie z prawem przerwa w pracy nie jest bowiem czasem pozostawania w gotowości do wykonywania pracy, za który pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 81 KP. Nie ma jednakże przeszkód, aby w akcie wprowadzającym przerywany czas pracy strony zawarły postanowienia przewidujące świadczenia majątkowe za czas przerwy. Postanowienia te jako korzystniejsze dla pracowników od regulacji z art. 80 KP będą zgodne z prawem (art. 9 § 2 KP). Odnosi się to także do wynagrodzenia za okres przerwy w pracy, przewidzianego w umowie o pracę (art. 18 § 1 KP).”.
Zobacz serwis: Urlopy
5-minutowe przerwy w związku z pracą na komputerze
Obecnie standardem na wielu stanowiskach pracy stała się praca przy monitorach ekranowych. Z uwagi na niekorzystne oddziaływanie monitorów ekranowych na zdrowie pracowników, w szczególności na ich wzrok, ustawodawca w § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. z 1998 r., nr 148, poz. 973 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem, nałożył na pracodawców obowiązek udzielenia pracownikom co najmniej 5-minutowej przerwy wliczanej do czasu pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Prawo do rzeczonej przerwy przysługuje każdej osobie zatrudnionej przy monitorze ekranowym, jeżeli użytkuje ona w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy, tj. 4 godziny (§ 2 pkt 4 rozporządzenia). Dla skorzystania z tego prawa nie ma znaczenia rodzaj umowy o pracę (umowa na okres próbny, na czas określony, na czas nieokreślony) ani wymiar etatu. Znaczenie ma wyłącznie dzienny wymiar czasu pracy przy monitorze ekranowym.