Równoważny czas pracy to jeden z systemów czasu pracy, określonych w przepisach Kodeksu pracy. Jest on popularny wśród pracodawców, których biznes cechuje się zmiennością zapotrzebowania na pracę. Jego szczególną zaletą jest to, że pozwala na wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy w niektórych dniach, przy jednoczesnym skróceniu dobowego wymiaru czasu pracy w innych dniach. Warunkiem stosowania tego systemu jest potrzeba pracodawcy wynikająca z rodzaju lub organizacji pracy.
Co do zasady, w równoważnym czasie pracy dobowy wymiar czasu pracy może zostać wydłużony do 12 godzin. W przypadku niektórych grup zawodowych przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy może zostać dokonane do 16 godzin (przy pracach polegających na dozorze urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy) a nawet 24 godzin (np. pilnowanie mienia).
Wdrożenie tego systemu następuje w formie wprowadzenia odpowiednich postanowień do regulaminu pracy albo układu zbiorowego. Warto pamiętać o jednoznacznym określeniu, które grupy pracowników, działy czy zespoły pracują w równoważnym czasie pracy.
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 - praktyczny komentarz z przykładami
Zasadnicza korzyść płynąca ze stosowania równoważnego czasu pracy polega na możliwości zaplanowania pracy w taki sposób, żeby zapewnić efektywne wykorzystanie zasobów ludzkich w okresach wzmożonego zapotrzebowania na pracę. Jednocześnie czas pracy powinien zostać zrównoważony poprzez ograniczenia czasu pracy w innych okrasach, czyli np. wtedy, gdy zapotrzebowanie na prace jest mniejsze.
Zasadą jest, że równoważny czas pracy może być stosowany w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym jednego miesiąca. Jeśli natomiast zachodzą szczególnie uzasadnione przypadki, to można stosować równoważny czas pracy w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym trzech miesięcy, a w odniesieniu do prac uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych – czterech miesięcy. Poza odpowiednim uzasadnieniem, wprowadzenie dłuższych okresów rozliczeniowych wymaga uprzedniego zawiadomienia okręgowego inspektora pracy, właściwego dla siedziby pracodawcy.
Po nowelizacji z Kodeksu pracy, która miała miejsce w 2013 r., istnieje możliwość stosowania równoważnego czasu pracy w połączeniu z okresem rozliczeniowym przedłużonym nawet do 12 miesięcy. Przedłużenie okresu rozliczeniowego musi być uzasadnione przyczynami obiektywnymi, technicznymi lub dotyczącymi organizacji pracy. Wymaga ono także zawarcia porozumienia z organizacjami związkowymi, albo z przedstawicielami pracowników (jeśli w zakładzie pracy nie ma organizacji związkowych). O zawarciu porozumienia należy zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy, przekazując mu kopię porozumienia w ciągu pięciu dni od jego zawarcia.
Stosowanie systemu równoważnego czasu pracy w połączeniu z przedłużonym okresem rozliczeniowym np. do 12 miesięcy jest rozwiązaniem, które pozwala na efektywne rozłożenie pracy w okresie całego roku, uwzględniając na przykład sezonowe wahania w natężeniu działalności firmy. Pozwala to w szczególności zaplanować pracę do 12 godzin dziennie w kluczowych dla biznesu miesiącach, przy jednoczesnym zaplanowaniu krótszej pracy albo czasu wolnego w innych miesiącach. W takich przypadkach należy pamiętać, że jeśli z rozkładu czasu pracy wynika, że pracownik nie ma obowiązku wykonywania pracy w danym miesiącu, to przysługuje mu wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, czyli obecnie 2 000 zł brutto.
W praktyce funkcjonowanie równoważnego czasu pracy wydaje się stosunkowo proste i niebudzące wątpliwości, jednak trzeba pamiętać, że przepisy ograniczają stosowanie tego systemu do niektórych grup pracowników, np. kobiet w ciąży, wobec których dobowy czas pracy nie może przekraczać ośmiu godzin. Warto zatem wszechstronnie przeanalizować, czy równoważny czas pracy jest stosowany w sposób zgodny z przepisami, ponieważ ewentualne nieprawidłowości mogą powodować koszty wynikające z błędnego rozliczenia pracy w godzinach nadliczbowych, a w szczególnie rażących przypadkach także sankcje w formie kary grzywny.
Polecamy serwis: Urlopy