Od kiedy liczyć czas pracy

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do jej wykonywania. W związku z tym za czas pracy uznamy nie tylko samo faktyczne wykonywanie zadań, ale także te okresy, w których pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy.

Do czasu pracy wlicza się:

• okres przestoju, czyli niezawinionego niewykonywania pracy z przyczyn niezależnych od pracownika,
• 15-minutową przerwę w pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin,
• przerwy z tytułu pracy wynikające z obowiązku skrócenia czasu pracy dla pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych lub szczególnie szkodliwych dla zdrowia albo pracy monotonnej lub pracy w ustalonym z góry tempie,
• przerwy na karmienie dziecka piersią,
• czas nauki pracownika młodocianego,
• przerwę w pracy w wymiarze 30 minut dla pracownika młodocianego, jeżeli dobowy wymiar jego czasu pracy jest dłuższy niż 4,5 godziny,
• czas szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,
• czas niewykonywania pracy w związku z obowiązkiem przeprowadzenia badań profilaktycznych,
• 5-minutowe przerwy po każdej godzinie pracy przy komputerze,
• przerwy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek przysługujące pracownikowi niepełnosprawnemu.

Do czasu pracy nie wliczamy natomiast:

• przerw w pracy wynikających ze stosowania systemu przerywanego czasu pracy,
• ewentualnych 60-minutowych przerw wprowadzanych przez pracodawców,
• okresów usprawiedliwionej nieobecności oraz zwolnień od pracy – okresy te odejmuje się jednak od wymiaru czasu pracy na dany okres rozliczeniowy.

Moment rozpoczęcia pracy

Aby dany czas uznać za czas pracy, pracownik musi być gotowy do jej świadczenia oraz powinien znajdować się w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę i być do jego dyspozycji.

Można powiedzieć, że pracownik jest w dyspozycji pracodawcy w momencie stawienia się w zakładzie lub w innym wyznaczonym miejscu pracy. Natomiast dyspozycja ta się kończy po zakończeniu dniówki roboczej (ewentualnie po zakończeniu pracy w nadgodzinach).

W przepisach prawa pracy brak jest regulacji precyzyjnie określających, od jakiego momentu należy liczyć czas pracy pracownika. Regulacje takie powinny zatem zostać zawarte w obowiązujących w zakładzie pracy aktach wewnątrzzakładowych (np. w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy).

Pracodawca może zatem dookreślić, od jakiego dokładnie momentu lub w jakim miejscu (np. z uwagi na wielkość zakładu pracy i konieczność przemieszczania się pracowników po jego terenie) będzie się liczyć czas ich pracy.

Przykład

Pracodawca zatrudnia pracowników na halach produkcyjnych, które rozłożone są na powierzchni 5 km². Pracownicy – wchodząc na teren zakładu – odbijają kartę. Niemniej jednak są tacy pracownicy, którym dojście od bramy zakładu do odpowiedniej hali zajmuje nawet 15 min. W związku z tym w przepisach wewnętrznych pracodawca powinien określić, od którego momentu liczony jest czas pracy (np. od momentu stawienia się na stanowisku pracy, a nie od momentu odbicia karty na wejściu do zakładu).

WAŻNE!

Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy czas potrzebny pracownikowi na przebranie się w odzież roboczą, a po zakończeniu pracy na wzięcie kąpieli i ubranie własnej odzieży, jest zaliczany do czasu pracy.

Czas potrzebny na dojazd

W niektórych przypadkach ustalenie momentu rozpoczęcia pracy może być trudne ze względu na to, że pracownicy zaczynają pracę od wyjazdu do klienta. Powstaje pytanie, czy czas dojazdu jest czasem pracy?

W takiej sytuacji moment ten zależy od tego, czy pracownik musi wcześniej stawić się w pracy, np. żeby odebrać odpowiedni sprzęt czy też nie.

Jeżeli pracownik przed wyjazdem do klienta musi stawić się w pracy – wtedy czas dojazdu do miejsca rzeczywistego wykonywania zadań jest czasem pracy. Jeżeli zaś pracownik może w miejsce wykonywania pracy pojechać bezpośrednio z domu – wtedy czas dojazdu nie będzie czasem pracy.

Przykład

Pracownik pracuje jako monter anten satelitarnych. W celu prawidłowego wykonywania swojej pracy musi codziennie stawić się do pracy, odebrać niezbędny sprzęt i samochód, a następnie pojechać w miejsce montażu. W takim przypadku należy uznać, że czas pracy pracownika liczy się od momentu stawienia się w miejscu pracy w celu pobrania odpowiednich narzędzi. W związku z tym w tej sytuacji czas dojazdu do pracy będzie czasem pracy.

Natomiast gdyby pracownik otrzymywał codziennie listę miejsc do montażu i miał służbowy samochód i sprzęt ze sobą, wtedy mógłby pojechać do klienta bezpośrednio z domu. Czas takiego dojazdu nie byłby czasem pracy.

Dyżur domowy

Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur). Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy.

W związku z tym dyżur poza miejscem wykonywania pracy będzie wyjątkiem od zasady, że każdy okres pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy będzie czasem pracy. Dlatego też czas dyżuru będzie czasem pracy dopiero wtedy, gdy pracownik w jego trakcie rzeczywiście wykona jakąś pracę.

Podróż służbowa

Pracodawca może polecić pracownikowi wykonanie zadań poza miejscowością, w której znajduje się zakład pracy, lub poza stałym miejscem pracy. Takie polecenie to nic innego jak podróż służbowa.

Przy okazji dojazdu na miejsce świadczenia pracy w podróży służbowej często pojawia się wątpliwość, jak zakwalifikować ten okres.

Zasadą jest, że czas dojazdu do miejsca świadczenia pracy w podróży służbowej nie jest czasem pracy, chyba że przypada w harmonogramowych godzinach czasu pracy pracownika. W związku z tym, jeżeli np. pracownik rozpoczyna pracę o 9.00, a na delegację wyjeżdża o 7.30, to czas podróży od 7.30 do 9.00 nie jest czasem pracy. Natomiast czas dojazdu od 9.00 jest już czasem pracy.

Od tej reguły jest jednak jeszcze jeden wyjątek. Cały czas dojazdu będzie czasem pracy, jeżeli celem podróży podwładnego jest m.in. przewiezienie innych pracowników w miejsce świadczenia pracy w delegacji (wyrok SN z 4 kwietnia 1979 r.).

Podstawa prawna:

• art. 81, 128, 134, art. 139 § 1, art. 141, 145, art. 151⁵ § 1 i 2, art. 187, art. 202 § 3 i 3¹, art. 229 § 3, art. 237³ § 3 Kodeksu pracy,
• § 7 pkt 2 rozporządzenia MPiPS z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973),
• art. 17 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.).

Orzecznictwo:

• wyrok SN z 4 kwietnia 1979 r. (I PRN 30/79, OSNC 1979/10/202).