Celem regulacji unijnych ujednolicających przepisy krajowe dotyczące transportu drogowego jest poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Sprzyja temu określenie na poziomie unijnym maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu czy obowiązkowych przerw i minimalnych okresów odpoczynku. Wprowadzenie tych regulacji przeciwdziała również budowaniu konkurencyjnej pozycji na rynku usług transportowych przez obniżanie warunków zatrudnienia kierowców.
Podstawowym aktem ujednolicającym warunki zatrudnienia kierowców jest rozporządzenie 561/2006.
Obowiązek instalowania tachografów
W celu zapewnienia przestrzegania przepisów rozporządzenia 561/2206 (wcześniej rozporządzenia 3820/85) wprowadzono obowiązek instalacji urządzeń rejestrujących (tachografów) w pojazdach wykorzystywanych w transporcie drogowym oraz obowiązek rejestrowania czynności wykonywanych w związku z transportem osób lub rzeczy. Zasady instalacji, użytkowania tachografów i kontroli reguluje rozporządzenie 3821/85.
Tachografy powinny być zainstalowane i używane w pojazdach zarejestrowanych w państwie członkowskim, które są wykorzystywane do przewozu drogowego osób lub rzeczy, z wyłączeniem m.in. pojazdów wymienionych w art. 3 rozporządzenia 561/2006 (np. pojazdy używane do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km, pojazdy specjalistyczne używane do celów medycznych, pojazdy o maksymalnej masie całkowitej 7,5 tony używane do niezarobkowego przewozu rzeczy).
Obowiązek rejestrowania czynności wykonywanych przez kierowcę
Podstawowe znaczenia dla prawidłowego wypełnienia obowiązku rejestrowania czynności wykonywanych przez kierowcę mają definicje zawarte w art. 4 rozporządzenia 561/2006 – tj. czas prowadzenia pojazdów, przerwa, odpoczynek, inna praca, oraz w art. 3 dyrektywy 2002/15/WE – definicja okresu gotowości, innej pracy (zmodyfikowana przez art. 4 lit. e rozporządzenia 561/2206).
Kierowca ma obowiązek zarejestrować za pomocą odpowiednich symboli okresy prowadzenia pojazdu, czas innej pracy, okresy gotowości oraz przerwy w pracy i okresy odpoczynku (art. 15 ust. 3 tiret drugi lit. a–d rozporządzenia 3821/85).
W czasie gdy obowiązywało jeszcze rozporządzenie 3820/85 (uchylone 11 kwietnia 2007 r. rozporządzeniem 561/2006), co do zakresu obowiązku rejestracji czynności kierowcy powstało pytanie, czy kierowca powinien również odnotować okres podróży do miejsca, w którym znajduje się pojazd z zainstalowanym tachografem, który dany kierowca ma prowadzić. Pytanie to zostało zadane Trybunałowi Sprawiedliwości UE w kontekście następujących okoliczności.
Przedsiębiorstwo Skills, które zajmowało się przewozem autokarowym, niekiedy zlecało swoim kierowcom przyprowadzić autokary, które znajdowały się zarówno z daleka od centrali, jak i od miejsca zamieszkania danego kierowcy. Kierowcy mogli wybrać sposób, w jaki dojadą do miejsca postoju autobusu. W wyniku kontroli inspektor stwierdził, że grafiki czasu pracy kierowców nie pokrywały się z wykresówkami. Czas dojazdu z centrali lub domu kierowcy do miejsca postoju autobusu w grafikach odnotowano jako czas pracy. Okresów tych nie zaznaczano natomiast na wykresówkach danego kierowcy. Inspektor taką praktykę uznał za niezgodną z prawem i w konsekwencji na przedsiębiorstwo oraz na zatrudnionych przez niego kierowców nałożono kary. Ukarani odwołali się, twierdząc, że okresy przed rozpoczęciem prowadzenia pojazdu nie powinny być rejestrowane na wykresówkach. Sąd krajowy rozpatrujący sprawę miał wątpliwości co do wykładni art. 15 ust. 2 i 3 rozporządzenia 3281/85 i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości UE.
Trybunał w wyroku z 18 stycznia 2001 r. w sprawie C-297/99 stwierdził, że:
- kierowca, który udaje się do miejsca wskazanego przez pracodawcę w celu odebrania znajdującego się tam pojazdu, realizuje obowiązki pracownicze, a zatem czas ten nie może być potraktowany jako odpoczynek.
- czas dojazdu do pojazdu pozostaje w związku z prowadzeniem tego pojazdu, a więc ma wpływ na zmęczenie kierowcy.
W konsekwencji, zdaniem Trybunału, w świetle celu rozporządzenia 3820/85 dotyczącego poprawy bezpieczeństwa na drogach okres ten powinien być zaznaczony na wykresówkach. Ponadto Trybunał podkreślił, że obowiązek zarejestrowania okresu dojazdu do pojazdu nie zależy od tego, czy pracodawca wskazał sposób dotarcia do miejsca postoju pojazdu, czy też pozostawił to do decyzji kierowcy. Uznał również, że obowiązek rejestrowania obejmuje także okres prowadzenia pojazdu wyłączonego z zakresu zastosowania rozporządzenia 3821/85, który poprzedza rozpoczęcie prowadzenia pojazdu, do którego stosuje się to rozporządzenie. Przykładowo, najpierw kierowca prowadzi pojazd w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km – a więc wyłączony z zakresu zastosowania rozporządzenia 3821/85, a następnie przesiada się do autobusu, w którym znajduje się tachograf rejestrujący czynności kierowcy.
Przedstawione powyżej stanowisko Trybunału zostało uwzględnione przez prawodawcę unijnego w treści art. 6 ust. 5 rozporządzenia 561/2006. Stanowi on bowiem, że kierowca zapisuje – jako inną pracę – także cały czas spędzony na prowadzeniu pojazdu używanego do działalności zarobkowej nieobjętego zakresem stosowania rozporządzenia. Zapisu tego dokonuje ręcznie na wykresówce, na wydruku czy przy użyciu funkcji ręcznego wprowadzenia danych do urządzenia rejestrującego.
Podstawa prawna:
- rozporządzenie 561/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) 3820/85 (DzUrz UE L 102 z 11.04.2006 r., s. 1),
- rozporządzenie Rady (EWG) 3821/85 z 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (DzUrz WE L 370 z 31.12.1985 r., s. 8 ze zm., DzUrz UE Polskie wydanie specjalne 2004, rozdz. 7, t. 1, s. 227),
- dyrektywa 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 marca 2002 r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego (DzUrz WE L 80 z 23.03.2002 r., s. 35, DzUrz UE Polskie wydanie specjalne 2004, rozdz. 5, t. 4, s. 224).
Orzecznictwo:
- wyrok TSUE z 18 stycznia 2001 r. w sprawie Skills Motor Coaches (C-297/99, Zb. Orz. 2001, s. 573).