W tych okolicznościach może Pan wprowadzić zapis o ryczałcie za godziny nadliczbowe w umowach o pracę pracowników wykonujących pracę stale poza zakładem. Jeżeli zmieni się organizacja pracy i ustalony ryczałt okaże się zawyżony, będzie można go obniżyć. Zmianę należy wprowadzić przez zmodyfikowanie płacowych przepisów zakładowych oraz odpowiednich zapisów w umowach o pracę na mocy porozumienia stron bądź wypowiedzenia zmieniającego.
UZASADNIENIE
W praktyce zdarza się, że zatrudnione przez pracodawcę osoby stale wykonują swe zadania służbowe poza zakładem pracy. W takim przypadku pracodawca ma ograniczone możliwości kontrolowania rzeczywistej liczby godzin pracy pracowników. Dlatego przepisy prawa, mając na względzie potrzeby pracodawców, zezwalają im na zastąpienie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych odpowiednim ryczałtem (art. 1511 § 4 Kodeksu pracy).
Wysokość ryczałtu za godziny nadliczbowe powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi czasu pracy zatrudnionych w godzinach ponad obowiązujące normy. Pracodawca musi pamiętać, że ryczałt nie może przekroczyć 1/12 rocznego limitu godzin nadliczbowych z powodu szczególnych potrzeb zakładu pracy. Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (pismo nr DPR-III-079-612/ TW/08), liczba nadgodzin, za które może przysługiwać ryczałt, nie może być wyższa niż:
- 12,5 godziny przy limicie 150 nadgodzin,
- 32 godziny przy limicie nadgodzin zwiększonym do 384 godzin (limit ten dotyczy pracowników, którzy mają prawo do 20 dni urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym),
- 31,33 godziny przy limicie nadgodzin zwiększonym do 376 godzin (limit ten dotyczy pracowników z prawem do 26 dni urlopu).
Omawiany ryczałt powinien być wyraźnie wyodrębniony od pozostałych składników należnej pensji. Jego kwota musi odpowiadać przewidywanemu wymiarowi czasu pracy w godzinach nadliczbowych (art. 1511 § 4 Kodeksu pracy).
Zasady przyznawania i ustalania ryczałtu za godziny nadliczbowe powinny być zamieszczone w regulaminie wynagradzania (ewentualnie w układzie zbiorowym pracy). Ponadto uzasadnione jest, aby w umowach o pracę pracowników wprowadzić zapis, że za pracę w godzinach nadliczbowych zatrudniony będzie otrzymywał ryczałt ustalony w regulaminie lub układzie zbiorowym pracy. Jeżeli u pracodawcy nie obowiązuje regulamin wynagradzania ani układ zbiorowy pracy, kwestia ryczałtu musi zostać uregulowana w umowie o pracę.
Ustalenie w umowie o pracę zryczałtowanej płacy za nadgodziny nie pozbawia pracownika roszczeń o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nieobjętych tym ryczałtem. Umowa o pracę nie może naruszać uprawnień pracownika wynikających z ustawowych norm czasu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 11 czerwca 1971 r., III PZP 15/71).
WAŻNE!
Pracownik ma prawo do wynagrodzenia również za godziny nadliczbowe nieobjęte ryczałtem.
Pracodawca wprowadza ryczałt za nadgodziny na własne ryzyko. Oznacza to, że w przypadku wykonywania przez zatrudnionego pracy w mniejszym, niż wynikający z ryczałtu, wymiarze godzin ponadnormatywnych, nie można go pozbawić części tego składnika wynagrodzenia. Pracodawca może jednak dokonywać modyfikacji w wysokości przyznanego ryczałtu.
W razie zaistnienia okoliczności, które wymagają wprowadzenia przez pracodawcę znaczących zmian w zakładzie pracy (np. w obszarze organizacji pracy), ma on prawo obniżyć ryczałt za pracę ponadnormatywną (jeżeli świadczenie to okazałoby się zawyżone). Obniżenia tego można dokonać przez stosowną zmianę postanowień regulaminu wynagradzania bądź układu zbiorowego, regulujących wysokość ryczałtu. Tego typu modyfikacja jest niekorzystna dla pracowników, konieczne jest więc zawarcie z pracownikami porozumienia lub wręczenie im wypowiedzeń zmieniających warunki płacy.
WAŻNE!
Pracodawca może obniżyć ryczałt za nadgodziny przez zmianę płacowych przepisów zakładowych oraz warunków umowy o pracę.
Departament Prawny Głównego Inspektoratu Pracy (pismo nr GPP-110-4560-14/09/PE/RP) stoi na stanowisku, że pracownik, który nie przepracował pełnego miesiąca (np. w związku z chorobą), nie zachowuje prawa do ryczałtu w pełnej wysokości. W ocenie Inspektoratu ryczałt należy obniżyć (w zależności od rodzaju absencji), stosując przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy.
W celu obliczenia ryczałtu za przepracowaną część miesiąca – jeżeli pracownik w tym miesiącu był nieobecny w pracy z innych przyczyn niż niezdolność do pracy spowodowana chorobą czy macierzyństwem i za czas tej nieobecności nie zachowuje prawa do wynagrodzenia – miesięczną kwotę ryczałtu dzieli się przez liczbę godzin przypadających do przepracowania w danym miesiącu. Otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę godzin nieobecności pracownika w pracy z tych przyczyn. Tak obliczoną wartość odejmuje się od ryczałtu przysługującego za cały miesiąc (§ 12 ww. rozporządzenia).
W celu obliczenia ryczałtu za przepracowaną część miesiąca, jeżeli pracownik za pozostałą część tego miesiąca otrzymał świadczenie pieniężne w razie choroby, wypadku lub macierzyństwa, miesięczną kwotę ryczałtu należy podzielić przez 30. Otrzymaną wartość mnoży się przez liczbę dni niezdolności pracownika do pracy. Tak obliczoną kwotę odejmuje się od ryczałtu należnego za pełny miesiąc (§ 11 ww. rozporządzenia).
Podstawa prawna
- art. 42, art. 151 § 3, § 4, art. 1511 § 4 Kodeksu pracy,
- § 11, § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).