Członkowie zespołu powypadkowego w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku powinni opierać się na informacjach uzyskanych od policji kraju, w którym zdarzenie miało miejsce (jeżeli informacje te zostaną udostępnione), innych dostępnych zespołowi dokumentach oraz ewentualnie na informacjach uzyskanych od pracodawcy, współpracowników poszkodowanego (np. mających kontakt z poszkodowanym bezpośrednio przed zdarzeniem), członków rodziny i wszystkich innych osób (jeśli informacje te mogą być pomocne). W sytuacji gdy bezpośrednich ani pośrednich świadków wypadku nie było, członkowie zespołu powypadkowego ustalają okoliczności i przyczyny wypadku, tworząc, na podstawie zebranych informacji, najbardziej według nich prawdopodobny scenariusz zdarzeń.
UZASADNIENIE
Obowiązki pracodawcy, w sytuacji gdy wydarzy się wypadek, który może być zakwalifikowany jako wypadek przy pracy, określone są w Kodeksie pracy oraz rozporządzeniu z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
Gdy dochodzi do wypadku śmiertelnego oraz każdego innego, który spowodował śmierć, pracodawca ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o zdarzeniu okręgowego inspektora pracy i prokuratora rejonowego.
WAŻNE!
Informacja dotycząca wypadku powinna zostać skutecznie przekazana telefonicznie, faksem lub pocztą elektroniczną do inspektoratu pracy i prokuratury właściwych dla siedziby pracodawcy.
W opisanej sytuacji pracodawca dopełnił obowiązku zgłoszenia wypadku śmiertelnego do odpowiednich organów.
Należy pamiętać, że pracodawca ma również obowiązek, do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, zabezpieczyć miejsce wypadku w taki sposób, aby uniemożliwić:
- dostęp osób niepowołanych,
- uruchamianie maszyn i urządzeń, których praca w związku z wypadkiem została wstrzymana oraz
- przeprowadzenie jakichkolwiek zmian na miejscu wypadku (np. położenia maszyn, urządzeń, materiałów, narzędzi i innych przedmiotów), które miałyby wpływ na ustalenia zespołu powypadkowego.
W sytuacji gdy do wypadku śmiertelnego dochodzi poza zakładem pracy (między innymi wszystkie wypadki komunikacyjne, ale również podczas podróży służbowej i w innych przypadkach), a zwłaszcza za granicą, pracodawca nie jest w stanie zabezpieczyć miejsca wypadku, ponieważ znajduje się ono, jak w opisanej sytuacji, w znacznej odległości od jego siedziby.
Jeżeli na miejscu wypadku jest policja, straż miejska lub inne służby bezpieczeństwa, wojsko, zespół specjalistów (na przykład powołanych przez agendy rządowe lub właściwą władzę terenową itd. do ustalenia okoliczności i przyczyn katastrofy), pracodawca może oczekiwać, że funkcjonariusze zabezpieczą miejsce wypadku oraz wykonają czynności związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn zdarzenia (fotografie, szkice, przesłuchania świadków itd.). Gdy dokumentacja dotycząca wypadku zostanie udostępniona zespołowi powypadkowemu, informacje w niej zawarte mogą zostać wykorzystane podczas sporządzania protokołu powypadkowego.
WSKAZÓWKA!
Jeśli to możliwe i celowe, należy udać się na miejsce wypadku i sporządzić dokumentację, ponieważ policja nie ma obowiązku jej przekazywania, szczególnie pracodawcy, który nie jest bezpośrednim zainteresowanym w sprawie. Jeżeli dokumentacja zawiera dane osobowe osób innych niż poszkodowany, policja może zastrzec sobie udostępnienie tylko tej części dokumentów, która dotyczy wyłącznie poszkodowanego, lub udostępnić akta jedynie do przeczytania na miejscu bez prawa do sporządzania odpisów czy kopii. Należy też pamiętać, że za granicą mogą obowiązywać charakterystyczne dla danego państwa a nawet regionu regulacje prawne. Warto się wówczas z nimi zapoznać – jeżeli jest taka możliwość.
Kolejnym obowiązkiem pracodawcy jest powołanie zespołu powypadkowego, w którego skład wchodzą:
- pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy (zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu powierzono obowiązki służby bhp, lub specjalista spoza zakładu pracy, opcjonalnie pracodawca pełniący obowiązki służby bhp),
- społeczny inspektor pracy (w zakładach pracy, gdzie działają związki zawodowe) lub przedstawiciel pracowników, tam, gdzie związków nie ma, opcjonalnie pracodawca, w sytuacji gdy zbyt mała liczba pracowników uniemożliwia powołanie jednego z nich na członka zespołu powypadkowego.
Obowiązki zespołu powypadkowego określone są w rozporządzeniu z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Jednym z tych obowiązków jest zebranie informacji od świadków zdarzenia, przy czym nie jest określone, czy mają to być świadkowie bezpośredni czy inne osoby, które posiadają informacje istotne dla sprawy. Ponadto członkowie zespołu powypadkowego powinni przeprowadzić wizję lokalną miejsca wypadku i (jeżeli jest to konieczne) sporządzić szkic lub wykonać fotografie. Zespół powypadkowy ma również obowiązek skorzystać z materiałów zebranych przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli materiały te zostaną udostępnione. Warto pamiętać, że w rozporządzeniu nie ma informacji dotyczących tego, w jaki sposób mają postąpić członkowie zespołu powypadkowego w sytuacji, gdy nie ma możliwości uzyskania informacji od pośrednich lub bezpośrednich świadków zdarzenia lub gdy tych świadków po prostu nie ma, a przeprowadzenie oględzin miejsca wypadku nie jest możliwe ze względu na odległość (w przestrzeni lub czasie).
W opisanej sytuacji, gdy do wypadku dochodzi za granicą, jedynym źródłem informacji dla członków zespołu powypadkowego są materiały zebrane przez policję kraju, w którym zmarł poszkodowany, oraz posiadane przez pracodawcę billingi, tarcze tachografów czy informacje od kontrahentów, z którymi pracownik miał kontakt, zwłaszcza bezpośrednio przed zdarzeniem. Członkowie zespołu powypadkowego, nawet gdyby udali się na miejsce wypadku, mogą nie być w stanie zebrać informacji, między innymi z powodu bariery językowej (w uzasadnionych przypadkach można skorzystać z pomocy tłumacza), niechęci ludzi do rozmów z obcymi itd. W związku z tym pracodawca powinien wystąpić o udostępnienie zespołowi powypadkowemu zebranych na miejscu materiałów. Gdy organy prowadzące dochodzenie odmówią współpracy, zespół powypadkowy może jedynie pobieżnie określić okoliczności i przyczyny wypadku. Jeżeli rodzina zmarłego udostępni raport z sekcji zwłok, zespół powypadkowy może starać się na jego podstawie określić, czy zdarzenie zostało wywołane przyczyną zewnętrzną czy nie, co jest niezbędne do dokonania kwalifikacji prawnej wypadku.
PODSTAWA PRAWNA
- Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
- Ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322),
- Rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870).