Jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest poddawanie się badaniom profilaktycznym, w skład których wchodzą badania wstępne, okresowe i kontrolne. Kolejnym podstawowym obowiązkiem pracownika jest udział w szkoleniach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Badania profilaktyczne pracowników powinny być wykonywane z uwzględnieniem narażenia na konkretne czynniki szkodliwe lub uciążliwe występujące na stanowisku pracy badanego pracownika i mają za zadanie stwierdzenie u badanego braku przeciwwskazań lub też istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku i w narażeniu na określone czynniki szkodliwe i uciążliwe. Szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy mają za zadanie zapoznanie pracownika z czynnikami środowiska pracy występującymi na konkretnym stanowisku pracy.
Badania lekarskie
Zgodnie z art. 229 § 4 Kodeksu pracy, pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Ponadto, zgodnie z art. 229 Kodeksu pracy, wstępnym badaniom lekarskim, podlegają:
1) osoby przyjmowane do pracy;
2) pracownicy młodociani;
3) pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
INFORAKADEMIA poleca: BHP a składki ZUS
Pracownik, który posiada aktualne badania lekarskie stwierdzające zdolność do wykonywania pracy na danym stanowisku ale zmienia stanowisko pracy powinien otrzymać od pracodawcy skierowanie na badania wstępne pod warunkiem zmiany środowiska pracy. Przy zmianie stanowiska, warunki pracy ulegają często znacznej zmianie. Należy jednak ustalić czy będą na nim występowały czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. W przypadku wystąpienia takich warunków pracownik będzie musiał odbyć badania wstępne.
Sama zmiana nazwy stanowiska nie powoduje obowiązku ponownego poddania się badaniom lekarskim przez pracownika. Jeżeli zmiana stanowiska wiąże się ze zmianą charakteru pracy, w tym również nowymi zagrożeniami, pracodawca powinien skierować pracownika na ponowne badania wstępne. Jeżeli zmiana dotyczy przeniesienia pracownika np. ze stanowiska "pracownik biurowy" na stanowisko "specjalista ds. personalnych", na których to stanowiskach zagrożenia są identyczne, a różnica polega jedynie na innym zakresie realizowanych zadań, nie ma konieczności kierowania pracownika na ponowne badania.
Należy jednak wziąć po uwagę obowiązek spoczywający na pracodawcy a wynikający z art. 229 § 4 Kodeksu pracy. Część praktyków prawa pracy uważa, że mimo braku zmiany czynników szkodliwych, sama zmiana stanowiska – nazwy zajmowanego przez pracownika stanowiska, stanowi podstawę do przeprowadzenia ponownie wstępnych badań lekarskich, ponieważ zgodnie z brzmieniem przepisu: pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku. Zaświadczenie lekarskie zawiera informację o zdolności do wykonywania pracy na konkretnym, wyraźnie wskazanym stanowisku pracy. Osobiście uważam, że ze względu na bezpieczeństwo pracownika, warto ponieść dodatkowy koszt badań lekarskich i przy każdej zmianie stanowiska kierować pracownika do wykonania wstępnych badań lekarskich.
Jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy związanych z badaniami profilaktycznymi jest wydanie skierowania zawierającego m.in. opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku pracy czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach. W oparciu o powyższe informacje lekarz medycyny pracy (nie pracodawca) określa zakres badania profilaktycznego i w razie potrzeby zleca również niezbędne badania specjalistyczne – np. psychologiczne, okulistyczne oraz określa jego częstotliwość.
Szkolenie BHP
Zgodnie z art. 237 (3) Kodeksu pracy, nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie.
Szkolenie pracownika przed dopuszczeniem do pracy nie jest wymagane w przypadku podjęcia przez niego pracy na tym samym stanowisku pracy, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę.
W związku ze zmianą stanowiska dotychczas zajmowanego przez pracownika, pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na dodatkowe przeszkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, czyli tzw. instruktaż stanowiskowy.
Zgodnie z art. 11 Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:
1) pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
2) pracownika przenoszonego na stanowisko robotnicze lub inne, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
3) ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.
Ponadto pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.
Instruktaż stanowiskowy powinien zostać przeprowadzony przez bezpośredniego przełożonego przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Instruktaż powinien zapewnić pracownikowi zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na konkretnym stanowisku pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na konkretnym stanowisku.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.2016.1666 t.j. z dnia 2016.10.12);
- Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.2004.180.1860 z dnia 2004.08.18)