Niedopuszczenie do zatrudnienia
Szczególne obowiązki w zakresie BHP ciążą na pracodawcy. Nie może on dopuścić pracownika do zatrudnienia, jeśli dana osoba nie posiada wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad BHP.
Czas pracy
Co do zasady szkolenia odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Gdyby ze względu na szkolenie został przekroczony czas pracy danego pracownika, będzie przysługiwało mu dodatkowe wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach albo wolne od pracy.
Zakres szkolenia
Szkolenie BHP obejmuje zapoznanie się z podstawowymi przepisami BHP zawartymi w Kodeksie pracy oraz w regulaminie pracy, przepisami i zasadami BHP obowiązującymi w danym zakładzie pracy, a także zasadami udzielania pierwszej pomocy. Prowadzi je pracodawca lub wyznaczeni przez niego pracownicy (także pracownicy służby BHP).
Zobacz: Naruszenie przepisów bhp - co z zasiłkiem z ubezpieczenia wypadkowego?
Cel szkolenia
Szkolenia z zakresu BHP są bardzo istotne ze względu na spełniane przez nie cele:
- zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi;
- poznanie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy w zakładzie pracy i na określonym stanowisku pracy, a także związanych z pracą obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
- nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi.
Powrót na to samo stanowisko
Zadaniem pracodawcy jest zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie BHP jeszcze przed dopuszczeniem go do pracy. Co więcej, musi pamiętać o prowadzeniu szkoleń okresowych. Gdyby pracownik wrócił na to samo stanowisko pracy u poprzedniego pracodawcy po okresie przerwy, przeprowadzenie szkolenia również byłoby obowiązkowe (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lutego 1999 r., sygn. akt II SA/Wr 975/97). Warto wspomnieć w tym miejscu, że dotyczy to również wstępnych badań lekarskich.
Inaczej jest w sytuacji podejmowania przez pracownika pracy na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. W tym przypadku nie ma obowiązku przeprowadzenia szkolenia z zakresu BHP. Uznaje się, że podjęcie pracy w takich warunkach u innego pracodawcy również zwalnia z obowiązku przeprowadzenia szkolenia.
Zobacz także: Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
Oprócz spełniania wyżej opisanych obowiązków, zadaniem pracodawcy jest zaznajomienie pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac. Wydaje on szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy. Obowiązek wydania przez pracodawcę instrukcji i wskazówek dotyczy wszystkich stanowisk pracy, także tych, które nie wiążą się z wykonywaniem pracy w jednym i tym samym miejscu (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 lutego 1999 r., sygn. akt II SA/Wr 935/98).
Natomiast pracownik potwierdza na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Następuje to w postaci imiennego zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie BHP. Warto zaznaczyć, że odmowa potwierdzenia przez pracownika na piśmie, że został zapoznany z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy nie jest równoznaczna z odmową ich przestrzegania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2006 r., sygn. akt II PK 304/05).
Zobacz także: Forum Kadry - BHP
Szkolenie pracodawcy
Pracodawcy pamiętając o swoich pracownikach, często zapominają o sobie. Oni również zobowiązani są do odbycia szkoleń w dziedzinie BHP. Powinni zostać przeszkoleni z zakresu niezbędnego do wykonywania ciążących na nich obowiązków. Odróżnia go to od pracowników, którzy muszą być przeszkoleni z zasad BHP dotyczących wszystkich stanowisk pracy. Co więcej, szkolenie to należy okresowo powtarzać.
Odpowiedzialność
Obowiązki zatrudniającego dotyczące zakresu BHP pełnią funkcję ochronną. W razie nieprzeprowadzenia szkoleń BHP pracodawca popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Gdyby przeprowadzający kontrolę inspektor pracy stwierdził brak szkoleń, pracodawca może zostać ukarany mandatem od 1000 do 2000 zł. W przypadku gdy w trakcie kolejnej kontroli ponownie okaże się, że pracodawca nie wywiązuje się prawidłowo z obowiązku szkolenia pracowników, inspektor może nałożyć mandat do 5000 zł.
Znajomość przepisów i przeprowadzone szkolenia mają zapobiec wypadkom przy pracy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r. (II PK 100/08) pracodawca ponosi na zasadzie winy (art. 415 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy) odpowiedzialność za szkodę doznaną przez pracownika wskutek wypadku przy pracy, gdy można uznać, że do zdarzenia doszło w wyniku niedopełnienia ciążących na pracodawcy obowiązków, np. właśnie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zobacz także: Umowa o badania profilaktyczne
Szczegóły szkoleń
Szczegóły dotyczące szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, które określa:
- szczegółowe zasady szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy;
- zakres szkolenia;
- wymagania dotyczące treści i realizacji programów szkolenia;
- sposób dokumentowania szkolenia;
- przypadki, w których pracodawcy lub pracownicy mogą być zwolnieni z określonych rodzajów szkolenia.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.)