Stan ciąży powinien być stwierdzony zaświadczeniem lekarskim. Pracodawca, zatrudniający pracownicę w ciąży przy pracy wymienionej w wykazie zawartym w rozporządzeniu w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet, jest zobowiązany przenieść ją do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe – zwolnić na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy (art. 179 § 1 k.p.). Pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej.
Wykaz prac wzbronionych kobietom w ciąży zawarty jest w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (DzU nr 114, poz. 545 ze zm.).
Do prac wzbronionych zalicza się m.in.:
- prace w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej,
- prace w pozycji wymuszonej,
- prace w środowisku, w którym występują nagłe zmiany temperatury powietrza w zakresie przekraczającym 15° C,
- prace w hałasie i drganiach o wartościach podanych w ww. rozporządzeniu,
- prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych i o prawdopodobnym działaniu rakotwórczym, określonych w odrębnych przepisach,
- prace w narażeniu na wymienione w rozporządzeniu substancje chemiczne niezależnie od ich stężenia w środowisku pracy,
- prace w wymuszonym rytmie pracy.
Natomiast w przypadku gdy pracownica jest zatrudniona przy pozostałych pracach wskazanych w rozporządzeniu, pracodawca jest zobowiązany dostosować warunki pracy lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy.
Jeżeli jednak dostosowanie warunków pracy na dotychczasowym stanowisku pracy lub skrócenie czasu pracy jest niemożliwe lub niecelowe, pracodawca jest zobowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a w razie braku takiej możliwości zwolnić pracownicę na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy.
Należy podkreślić, że pracownica w okresie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, a gdy zmiana warunków pracy na dotychczasowym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownicy przysługuje dodatek wyrównawczy.
Obowiązki pracodawcy wynikające z omówionych przepisów prawa dotyczą wszystkich pracownic w ciąży, bez względu na rodzaj zawartej umowy o pracę. Przeniesienie pracownicy w ciąży jest obligatoryjne, a obowiązek przeniesienia powstaje z mocy prawa i jest niezależny od woli pracodawcy i pracownicy.
Obowiązek pracodawcy, o którym mowa powyżej, zaistnieje również wtedy, gdy pracownica przedstawi orzeczenie lekarskie stwierdzające, że ze względu na stan ciąży nie powinna wykonywać dotychczasowej pracy.
Pracodawca jest zobowiązany udzielać pracownicy w ciąży zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Odpowiadając na ostatnie pytanie, należy wskazać, że pracownicy w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej (art. 178 § 1 zd. 1 k.p.).