Pomiarów natężenia hałasu może dokonać akredytowane laboratorium. Pomiary przeprowadza się zgodnie z wytycznymi normy PN-EN ISO 9612:2009 jedną z trzech dostępnych strategii: pomiar z podziałem na czynności, pomiar całodzienny wśród grupy pracowników, pomiar całodzienny na stanowisku.
UZASADNIENIE
Do przeprowadzenia pomiarów należy się odpowiednio przygotować, a w trakcie samych czynności wykonywania pomiarów warto zwrócić uwagę na wiele aspektów, m.in. kto może wykonywać pomiary czynników szkodliwych i w jaki sposób.
Kto może wykonywać pomiary czynników szkodliwych?
Pomiary kontrolne parametrów hałasu jako czynnika szkodliwego powinny być zlecane do przeprowadzenia akredytowanemu laboratorium badawczemu.
WAŻNE!
Zakres akredytacji powinien obejmować pomiar zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO 9612:2009 „Akustyka – Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas – Metoda techniczna ze wskazaniem zakresu normy”.
W wymienionej wyżej normie określono techniczną metodę pomiarów ekspozycji na hałas w środowisku pracy oraz metodę obliczania poziomu ekspozycji, użyteczną w sytuacji, gdy jest wymagane wyznaczenie ekspozycji na hałas z techniczną klasą dokładności.
Opisano w niej także trzy różne strategie pomiarów oraz przedstawiono metody oceny niepewności pomiarów.
Urządzenia do wykonywania pomiarów
Warto pamiętać, za pomocą jakich urządzeń można wykonywać pomiary. Pomiary parametrów hałasu są wykonywane dozymetrem hałasu klasy dokładności co najmniej 2 lub całkującym miernikiem poziomu dźwięku. Urządzenia pomiarowe powinny być wzorcowane w regularnych odstępach czasu przez akredytowane laboratorium wzorcujące. Natomiast przed i po pomiarze miernik jest sprawdzany na kalibratorze. Kalibrator powinien być także wzorcowany w regularnych odstępach czasu przez akredytowane laboratorium wzorcujące. Sprawdzenie miernika wykonywane jest w warunkach środowiskowych (temperatury i wilgotności powietrza) mieszczących się w dopuszczalnych granicach pracy urządzenia. Przed każdą serią pomiarów i na początku każdego dnia pomiarowego w warunkach „in situ” przeprowadza się sprawdzenie toru pomiarowego z zastosowaniem kalibratora akustycznego i, jeśli to konieczne, kalibruje poprzez adjustację. Ponownie sprawdza się tor pomiarowy po zakończeniu pomiarów.
Wykonywanie pomiarów
Należy wyróżnić kilka etapów pomiarów. Najpierw dokonywana jest wstępna analiza warunków pracy (wywiad z przedstawicielem zleceniodawcy, pracownikiem), wstępna obserwacja wykonywanych prac. Następnie pomiar orientacyjny przy źródłach hałasu mający na celu uzyskanie początkowej informacji o emitowanym przez dane urządzenie hałasie.
WSKAZÓWKA!
Pomiar przeprowadza się w kilku punktach wokół badanego urządzenia, w miejscach wykonywania pracy w celu rozpoznania kierunkowości hałasu i dokonania wyboru odpowiedniego ułożenia mikrofonu.
Wnioski z pierwszego etapu są podstawą obrania odpowiedniej strategii pomiarowej.
Strategie wykonywania pomiarów hałasu
Aktualnie obowiązująca norma określa trzy strategie pomiarowe:
● strategia I – pomiary z podziałem na czynności
Metoda ta oparta jest na identyfikacji czynności i pomiarach w poszczególnych etapach pracy zróżnicowanych przedziałów narażenia na hałas. Metoda analogiczna do tak zwanych pomiarów stacjonarnych w poprzednim okresie wymagań normatywnych. Stosowana w większości przypadków, gdy są wykonywane proste lub pojedyncze czynności, pracownik wykonuje pracę w jednym lub kilku etapach (w znanych odcinkach czasu). Zalecana do stanowisk, gdzie liczba wykonywanych czynności jest niewielka. W każdym etapie pracy wykonywany jest pomiar parametrów badanych metodą próbkowania, a następnie zapamiętane przez miernik wyniki są podstawą przeliczeń narażenia dla całej zmiany. Bardzo ważny na tym etapie jest nie tylko sam poziom narażenia, ale także zmierzenie lub określenie czasu narażenia i trwania na poszczególnych etapach (czynności);
● strategia II – pomiary stanowiskowe
Metoda oparta na identyfikacji jednorodnych grup pracowników – stanowisk pracy. Przy wyborze tej strategii pomiar wykonywany jest dla jednorodnej grupy i obejmuje przypadkowo wybrane reprezentatywne punkty dla całej grupy, a pomiar w jednym punkcie jest przeprowadzany w czasie minimalnym 5 godzin. Zalecana na stanowiskach, gdzie jest wykonywanych wiele czynności o nieprzewidywalnym czasie trwania oraz na stanowiskach bez przydzielonych stałych zadań;
● strategia III – pomiary całodniowe
Metoda ta oparta jest na całodniowym pomiarze danej grupy pracowników lub co najmniej trzech seriach pomiarowych dla jednego pracownika. Pomiar ten jest zalecany wówczas, gdy pracownik podczas wykonywania pracy jest narażony na hałas emitowany przez różne źródła w różnych, trudnych do określenia odcinkach czasu, np. kierowca wózka widłowego poruszającego się po kilku halach produkcyjnych oraz po terenie otwartym. Wskazana dla tak zwanych ruchomych stanowisk pracy przy dużej liczbie czynności i złożonym charakterze wykonywanych prac.
W dodatku B norma podaje zalecane strategie pomiarowe w zależności od opisu stanowisk pracy.
Laboratorium badawcze stosuje strategie zgodnie z aktualnym zakresem akredytacji.
Czynności pomiarowe
Podczas czynności pomiarowych należy zwracać uwagę na następujące rzeczy:
- drzwi i okna w pomieszczeniu, gdzie znajduje się badane stanowisko pracy, powinny być zamknięte;
- mikrofon powinien być umieszczony w położeniu, w którym znajduje się głowa pracownika, gdy obecność pracownika podczas pomiaru nie jest wymagana. Natomiast w pozostałych przypadkach, gdy obecność pracownika podczas pomiarów jest wymagana, mikrofon powinien być umieszczony w odległości od 0,1 do 0,4 m od ucha pracownika po stronie ucha narażonego na wyższe wartości hałasu (co wynika z badań orientacyjnych). Przy zastosowaniu strategii III mikrofon powinien być umieszczony na ramieniu lub na kołnierzyku, w kierunku, w którym zwrócona jest twarz pracownika;
- w badanym pomieszczeniu powinny pracować tylko niezbędne maszyny i urządzenia do wykonywania zadań produkcyjnych;
- podczas pomiarów dozymetrycznych (strategia III) mikrofon i kabel mocuje się tak, aby wpływy mechaniczne lub przykrycie odzieżą nie dawały fałszywych wyników. Należy zadbać o to, by mocowanie dozymetru i mikrofonu nie zakłócało pracy, a przede wszystkim nie zagrażało bezpieczeństwu pracownika.
WSKAZÓWKA!
Jeżeli pomiary są przeprowadzane z zastosowaniem pierwszej strategii pomiarowej, należy objąć pomiarem różne wykonywane czynności. Na przykład, jeżeli będą przeprowadzane pomiary na stanowisku tokarz–frezer, który w ciągu zmiany pracuje 3 godziny przy tokarce i 2,5 godziny przy frezarce, a przez pozostały czas pracy przy wyłączonych urządzeniach sprawdza jakość wykonanych detali, to pomiarem powinny zostać objęte te dwa etapy. Bezcelowe jest mierzenie hałasu podczas kontroli jakości, jeżeli nie są tu stosowane żadne urządzenia emitujące hałas.
Końcowa ocena warunków pracy pod względem narażenia na hałas
Warto podkreślić, że poziom narażenia jest identyfikowany poprzez cztery składowe, dla których zostały określone wartości normatywne.
Częstotliwość wykonywania pomiarów jest uzależniona od uzyskanego poziomu otrzymanych wyników. Krotność wartości dopuszczalnej powinna być określona dla każdej wartości normatywnej i częstotliwość wykonywania pomiarów uzależniona od najwyższego wskaźnika.
PODSTAWA PRAWNA
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU nr 73 poz. 645 ze zm.),
- Norma PN-EN ISO 9612:2009 „Akustyka – Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas – Metoda techniczna ze wskazaniem zakresu normy”.