Pracodawca nie zawsze jest jedyną osobą odpowiedzialną za wypadek przy pracy. Za spowodowanie wypadku może być również odpowiedzialny pracownik nadzorujący pracę poszkodowanego. Odpowiedzialność karną ponosić będzie ten, kto naraził życie pracownika, co ustalane jest przez organy prokuratury, a rozstrzygane przez sąd.
UZASADNIENIE
Szczegółowe obowiązki pracodawcy nakładające na niego odpowiedzialność za stan bhp na terenie zakładu pracy określone są w Kodeksie pracy. Obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy określone są również w innych aktach prawnych.
Odpowiedzialność karna pracodawcy określona jest w Kodeksie karnym w artykułach 220–221, zgodnie z którymi:
- osoba odpowiedzialna za stan bhp, która nie dopełnia swojego obowiązku, przez co naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Działając nieumyślnie, podlega:
– grzywnie,
– karze ograniczenia wolności albo
– pozbawienia wolności do roku;
- osoba, która nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej dokumentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych albo karze ograniczenia wolności.
Przestępstwem jest również utrudnianie bądź udaremnianie wykonywania czynności służbowej organom inspekcji pracy i jest ono zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3 (art. 225 § 2 k.k.).
WAŻNE!
Postępowanie sprawcy przestępstwa musi mieć znamiona przestępstwa, tj. mieć charakter uporczywości lub złośliwości.
Odpowiedzialność za stan bhp, w zależności od struktury organizacyjnej i zakresów obowiązków, ciąży na osobach, które:
- podejmują określone działania faktyczne (np. świadomie dopuszczają do pracy pracownika przy maszynie z brakującymi osłonami części ruchomych, narażając go na niebezpieczeństwo, dopuszczają pracownika bez środków ochrony indywidualnej przy pracy na wysokości) oraz
- podejmują czynności w zakresie organizacyjnym (np. zaniedbania organizacyjne, wadliwy nadzór bądź ograniczenie środków finansowych niezbędnych do zapewnienia właściwych warunków wykonywania pracy).
Przestępstwa w zakresie bhp może dopuścić się wyłącznie osoba odpowiedzialna za stan bhp na terenie zakładu pracy, ma ono charakter „indywidualny”.
Do takich osób zaliczamy:
- przede wszystkim kierownika zakładu pracy,
- inną osobę kierującą pracownikami,
- inną osobę wyznaczoną zakresem jej obowiązków, kierującą odpowiednimi działami lub zespołami ludzkimi (np. brygadziści, kierownicy zmian).
Sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo, nie podlega karze.
WSKAZÓWKA!
Aby obciążyć pracodawcę odpowiedzialnością karną na podstawie art. 220 Kodeksu karnego, konieczne jest wykazanie:
● zaniechania, polegającego na niedopełnieniu obowiązku w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzącego do wywołania bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pracownika danego zakładu pracy – związek przyczynowy ze stanem narażenia pracownika na niebezpieczeństwo (np. pracodawca w ramach oszczędności nie dokonał naprawy zamontowanej w maszynie fotokomórki, która powodowała wyłączenie się części ruchomych maszyny, gdy w strefie zagrożenia znajdowały się dłonie pracownika, a pracodawca nakazał pracownikowi wykonywać pracę przy tej maszynie. W efekcie naraził pracownika na niebezpieczeństwo utraty rąk. Pracownik uległ wypadkowi przy pracy – w wyniku dopuszczenia do pracy i niesprawnych systemów zabezpieczających pracownik stracił 3 palce u ręki),
● zawinienia sprawcy w formie umyślnej (§ 1 k.k.) lub nieumyślnej (§ 2 k.k.), stanu zagrożenia (np. pracodawca zdawał sobie sprawę z faktu dopuszczenia do pracy pracownika, jak również wiedział, jakie zagrożenie niesie ze sobą wykonywanie pracy bez sprawnego urządzenia – fotokomórki zatrzymującej pracę maszyny w chwili pojawienia się w strefie zagrożenia dłoni pracownika, świadomie wydał polecenie wykonywania pracy).
Niedopełnienie obowiązku zgłoszenia o wypadku przy pracy oraz prowadzenia wymaganej dokumentacji takich zdarzeń jest przestępstwem określanym jako indywidualne i aby zostało uznane za przestępstwo, musi być popełnione umyślnie. Może je popełnić zarówno pracodawca, jak i osoba przez niego upoważniona.
Nieumyślne zaniechanie zawiadomienia właściwego organu o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej albo zaniechanie sporządzenia lub przedstawienia wymaganej dokumentacji jest wykroczeniem.
WAŻNE!
Za stan bhp nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani społeczny inspektor pracy (pomimo iż społeczny inspektor pracy działa w danym zakładzie pracy, to jest on od niego organizacyjnie niezależny i nie należy do osób odpowiedzialnych za tworzenie warunków pracy zgodnych z zasadami bhp, odpowiadając jedynie za ich kontrolę), ani członkowie służby bhp (pracownik lub specjalista spoza zakładu pracy).
PODSTAWA PRAWNA
- Art. 220–221, art. 225 § 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU nr 88, poz. 553 ze zm).