W dniu 7 marca 2024 r. weszło w życie nowe rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 14 lutego 2024 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie. Jakie zasady BHP wynikają z tego rozporządzenia? Co muszą wiedzieć rolnicy?
- Stan prawny do 6 marca 2024 r.
- BHP w rolnictwie. Jakie zmiany od 7 marca 2024 r.?
- Najważniejsze zasady BHP przy użytkowaniu sprzętu rolniczego w nowym rozporządzeniu
Stan prawny do 6 marca 2024 r.
Do 6 marca 2024 r. obowiązywało rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 12 stycznia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie. Dz.U. z 1998 r. nr 12 poz. 51. Rozporządzenie to dotyczyło obsługi maszyn i urządzeń, które często nie są już stosowane lub są stosowane w rolnictwie bardzo rzadko. A nie są w tym akcie prawnym określone zasady BHP przy obsłudze obecnie użytkowanych, nowoczesnych maszyn i urządzeń. Dotyczy to m.in. użytkowania maszyn wyposażonych w pomosty technologiczne oraz braku przepisów określających wymagania i zasady bhp dla nowych procesów pracy, jakie powstały w związku z zastosowaniem nowoczesnych technologii produkcji rolniczej, przy wykorzystaniu specjalistycznych maszyn i urządzeń takich jak: agregaty uprawowe, roboty udojowe, prasy belujące, opryskiwacze, zaprawiarki czy owijarki do bel.
Z tych właśnie powodów zaistniała konieczność wydania nowego rozporządzenia w sprawie BHP przy obsłudze maszyn i urządzeń rolniczych.
BHP w rolnictwie. Jakie zmiany od 7 marca 2024 r.?
Nowe rozporządzenie z 14 lutego 2024 r., opublikowane w Dzienniku Ustaw 21 lutego 2024 r., zastąpiło od 7 marca 2024 r. poprzednie ww. rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 12 stycznia 1998 r. W porównaniu do „starego” rozporządzenia, nowe przepisy doprecyzują zasady BHP w rolnictwie w szczególności w zakresie:
1) instruktażu stanowiskowego z zakresu bhp;
2) przebywania osób na pomostach technologicznych maszyn rolniczych;
3) kontroli stanu układu pneumatycznego i hydraulicznego przed uruchomieniem samojezdnego sprzętu rolniczego;
4) niedopuszczalnych czynności podczas użytkowania maszyn rolniczych;
5) pracy z agregatami uprawowymi;
6) użytkowania rozsiewaczy nawozów.
Ponadto nowe rozporządzenie:
- określa czynności niedopuszczalne w czasie pracy rozsiewacza nawozów, takie jak przegarnianie nawozu w skrzyni, czy rozsiewanie nawozu jeżeli w strefie działania rozsiewacza przebywają osoby postronne;
- określa zasady BHP podczas eksploatacji owijarki do bel oraz obsługi opryskiwaczy, zaprawiarek i robota udojowego.
W pozostałym zakresie projekt utrzymuje – co do zasady – przepisy „starego” rozporządzenia ale też dostosowuje je do aktualnie stosowanych technologii produkcji z uwzględnieniem nowoczesnych rozwiązań technicznych.
Najważniejsze zasady BHP przy użytkowaniu sprzętu rolniczego w nowym rozporządzeniu
Nowe rozporządzenie – wydane na podstawie art. 23715 § 2 Kodeksu pracy, określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie lub melioracjach wodnych, zwanych zbiorczo „sprzętem rolniczym”.
Omawiane nowe rozporządzenie określa m.in. następujące zasady BHP, które muszą być stosowane przy eksploatacji sprzętu rolniczego:
1) Przy obsłudze sprzętu rolniczego stosuje się:
- wytyczne określone przez producenta w instrukcji obsługi tego sprzętu,
- środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze zalecane przez producenta.
2) Sprzęt rolniczy obsługują pracownicy, którzy zostali zapoznani przez pracodawcę lub osobę kierującą pracownikami z instrukcją obsługi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy stosowanymi przy jego obsłudze.
3) Obsługę sprzętu rolniczego wymagającego posiadania dodatkowych kwalifikacji, w szczególności urządzeń podlegających dozorowi technicznemu, urządzeń energetycznych i maszyn ciężkich, można powierzyć pracownikom posiadającym takie kwalifikacje.
4) Operatorzy samojezdnego sprzętu rolniczego muszą dysponować dokumentami stwierdzającymi uprawnienia do kierowania takim sprzętem.
5) Sprzęt rolniczy można obsługiwać pod warunkiem, że:
a) został wyposażony w:
- osłony ochronne lub inne zabezpieczenia zespołów roboczych i części ruchomych mogących stwarzać zagrożenie dla pracowników obsługujących ten sprzęt rolniczy oraz osób postronnych przebywających w jego pobliżu,
- narzędzia niezbędne do bezpiecznej obsługi tego sprzętu rolniczego;
b) posiada instrukcję obsługi w języku polskim lub języku pracownika obsługującego ten sprzęt rolniczy.
6) Regulowania i wykonywania prac konserwacyjnych lub napraw oraz czyszczenia zespołów roboczych i części ruchomych sprzętu rolniczego dokonuje się po uprzednim unieruchomieniu silnika tego sprzętu rolniczego, wyłączeniu wszystkich napędzanych zespołów roboczych i części ruchomych oraz ich zabezpieczeniu przed możliwością niezamierzonego uruchomienia.
7) Podczas każdej przerwy w pracy sprzętu rolniczego wyłącza się jego napęd.
8) Pracownicy obsługujący sprzęt rolniczy przebywają na pomostach technologicznych, jeżeli zezwala na to instrukcja obsługi.
9) Osoby postronne nie mogą przebywać między ciągnikiem a innym sprzętem rolniczym przy uruchomionym silniku ciągnika.
10) Płaskie pasy napędowe stosowane do napędu sprzętu rolniczego na całej swojej długości zabezpiecza się osłonami ochronnymi lub innymi zabezpieczeniami w taki sposób, aby zapobiegały dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywały ruch części niebezpiecznych.
11) W kabinie operatora samojezdnego sprzętu rolniczego podczas jego pracy może przebywać tylko pracownik obsługujący ten sprzęt, chyba że instrukcja obsługi przewiduje inaczej.
12) W samojezdnym sprzęcie rolniczym jest obwiązek przechowywania w oznaczonym miejscu instrukcji obsługi.
13) Nie można używać na terenie o pochyleniu przekraczającym:
12 stopni – ciągników o masie własnej powyżej 800 kg niewyposażonych w bezpieczne kabiny lub ramy ochronne sztywne, nieskładane;
14 stopni – ciągników gąsienicowych niewyposażonych w bezpieczne kabiny lub ramy ochronne sztywne, nieskładane.
14) Przy obsłudze samojezdnego sprzętu rolniczego nie można:
a) zaczepiać lin, łańcuchów lub haków holowniczych do miejsc konstrukcyjnie nieprzewidzianych do tego celu;
b) wchodzić na ten sprzęt i nie schodzi z niego w czasie jego ruchu;
c) sprawdzać poziomu cieczy chłodzącej w układzie chłodzenia i otwierać korka wlewu oleju przy rozgrzanym silniku;
d) rozłączać napędu i zatrzymywać pracy silnika podczas jazdy ze stoków;
e) pozostawiać tego uruchomionego sprzętu bez dozoru i zabezpieczenia przed przesunięciem lub stoczeniem;
f) uruchamiać tego sprzętu w pomieszczeniach zamkniętych, niewyposażonych w system odprowadzania spalin na zewnątrz;
g) używać tego sprzętu w pomieszczeniach, w których zachodzi niebezpieczeństwo wybuchu pyłu, oparów paliwa lub palnego gazu.
Ponadto nowe rozporządzenie określa zasady BHP:
- przy melioracjach wodnych;
- przy pracy na gruntach podmokłych i grząskich;
- podczas pracy sprzętu rolniczego stosowanego do produkcji roślinnej i zwierzęcej;
- przy pracy z użyciem: agregatu uprawowego z ciągnikiem, siewnika, rozrzutnika obornika, deszczowni szpulowej, kosiarki rotacyjnej, przyrządów tnących maszyn do zbioru zielonek, zbóż i innych roślin, aparatów wiążących prasy zbierającej, prasy belującej, owijarki do bel, opryskiwaczy, zaprawiarki, młocarni, bukowników,
- przy pracy w silosie,
- przy pracy z użyciem: sieczkarni, maszyn i urządzeń do przygotowania pasz, pneumatycznego transportu ziarna, paszy i innych materiałów sypkich, dojarek mechanicznych, ładowarek i przenośników do pionowego przenoszenia przedmiotów, rozdrabniacza bijakowego, parnika, siekacza mechanicznego, stertnika do słomy, przyczep rolniczych, dźwigu lub żurawia samochodowego, ładowacza uniwersalnego i czołowego, maszyn i urządzeń wyposażonych w silniki elektryczne, pilarek tarczowych.
Podstawa prawna: Rozporządzenie ministra rolnictwa i rozwoju wsi z 14 lutego 2024 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze ciągników, maszyn, narzędzi i urządzeń technicznych stosowanych w rolnictwie – Dz. U. z 2024 r., poz. 228.