- Projekt
- Kontrola trzeźwości – jaki jest obecny stan prawny?
- Kiedy będzie dopuszczalna kontrola trzeźwości pracowników?
- Czym kontrolować?
- Jakie normy dozwolone a jakie nie?
- Jak wprowadzić kontrolę trzeźwości?
- Badanie przeprowadzane przez organ
- Badanie krwi
- Przebieg badania dokumentuje się z uwzględnieniem:
Projekt
W Kodeksie pracy proponuje się wprowadzenie jednoznacznej regulacji dotyczącej kontroli trzeźwości pracowników. Trwają konsultacje nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych RM – UC118). Począwszy od lutego 2022 r. aż do lipca do rządu wpłynęło bardzo dużo opinii, w tym krytycznych co do treści projektu. Wypowiedziały się m.in. związki zawodowe oraz organizacje pracodawców.
Kontrola trzeźwości – jaki jest obecny stan prawny?
Aktualnie, badanie trzeźwości pracownika reguluje art. 17 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2022 r. poz. 24 i 218).
Stan trzeźwości pracowników można sprawdzać tylko w sytuacji, gdy łącznie są spełnione dwie przesłanki:
- badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
- badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.
Kiedy będzie dopuszczalna kontrola trzeźwości pracowników?
W projekcie proponuje się, aby kontrola trzeźwości pracowników jak i kontrola na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu, dokonywana była przez pracodawcę i była dopuszczalna jeżeli:
jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób
jest to niezbędne do zapewnienia ochrony mienia.
Taka kontrola nie mogłaby naruszać praw pracowniczych, w tym godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Powinna być wykonywana z poszanowaniem prawa do intymności i prywatności pracownika.
Czym kontrolować?
Proponuje się aby pracowników kontrolować alkomatem, jednak nie wynika to wprost z projektu. Jak wskazuje projekt chodzi o badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.
Jakie normy dozwolone a jakie nie?
Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1) stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
2) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
1) stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
2) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Jeżeli kontrola wykaże, któryś z powyższych stanów, jak i jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy, pracodawca nie dopuści kontrolowanego pracownika do pracy.
Jak wprowadzić kontrolę trzeźwości?
Regulacje dotyczące kontroli trzeźwości pracowników, pracodawcy będą mogli wprowadzić w przepisach wewnątrz zakładowych: w obwieszczeniu, regulaminie pracy czy w układzie zbiorowym pracy. Nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem kontroli, pracodawca będzie musiał poinformować pracowników o tym, że kontrole mogą być przeprowadzane.
Badanie przeprowadzane przez organ
Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do pracy badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, tj. policja wykonując badanie alkomatem.
Badanie krwi
Organ zleca przeprowadzenie badania krwi, jeżeli:
1) nie ma możliwości przeprowadzenia badania metodą ww. (czyli np. alkomatem),
2) pracownik niedopuszczony do pracy odmawia poddania się badaniu metodą ww.
3) pracownik niedopuszczony do pracy żąda przeprowadzenia badania krwi pomimo przeprowadzenia badania metodą ww.
4) stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwia przeprowadzenie badania metodą ww.
5) nie ma możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.
Przebieg badania dokumentuje się z uwzględnieniem:
1) daty, godziny i minuty oraz miejsca przeprowadzenia badania;
2) wyniku badania;
3) danych osobowych pracownika:
a) imienia i nazwiska,
b) numeru PESEL, a jeżeli nie posiada, serii i numeru dokumentu potwierdzającego tożsamość pracownika,
c) daty urodzenia, płci, wzrostu, masy ciała, informacji o chorobach, na jakie pracownik choruje, oraz podpisu pracownika – jeżeli dane te pozyskano w związku z przeprowadzanym badaniem;
4) imienia i nazwiska oraz podpisu osoby przeprowadzającej badanie;
5) imienia i nazwiska oraz podpisu osoby, w obecności której przeprowadzono badanie;
6) informacji o objawach lub okolicznościach uzasadniających przeprowadzenie badania oraz dacie i godzinie ich stwierdzenia;
7) innych informacji niezbędnych do oceny wiarygodności i poprawności badania;
8) w przypadku odstąpienia od pobrania próbek krwi – informacji o przyczynie odstąpienia.
W przepisach wykonawczych, wydanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych oraz ministrem właściwym do spraw pracy, czyli w drodze rozporządzenia będą wskazane: środki działające podobnie do alkoholu, sposób przeprowadzania badania i jego dokumentowania.
Ważne jest też to, aby dostosować przepisy o kontroli trzeźwości pracowników do standardów RODO, które wskazują na ochronę szczególnej kategorii danych osobowych, w tym stanu zdrowia i wiążącego się z tym stanem psychofizycznym.
Projektodawca wskazuje, że: „W obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do samodzielnego przeprowadzania przez pracodawcę kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu. Jednocześnie należy zauważyć, że brak możliwości weryfikacji, czy pracownik nie znajduje się pod wpływem substancji lub środka negatywnie wpływającego na jego zdolność psychofizyczną – w odniesieniu do pewnych grup pracowników – może zagrażać zdrowiu i życiu zarówno samego pracownika znajdującego się pod wpływem takich substancji czy środków, jak i jego współpracowników, ale również osób trzecich, a w niektórych przypadkach także mieniu, które może zostać uszkodzone bądź zniszczone, co może pociągać za sobą poważne skutki finansowe w szczególności dla pracodawcy. W skrajnych przypadkach może również doprowadzić do śmierci pracownika lub innych osób".
Podstawa prawna:
Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2022 r. poz. 24 i 218).