Świadectwo maszynisty a badania lekarskie
Czy w przypadku przerwy w wykonywaniu czynności na stanowisku maszynisty trwającej co najmniej 6 miesięcy tracą ważność badania lekarskie, pomimo rozwiązań zawartych w ustawie z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2095 z późn. zm.)?
Zgodnie z art. 22b ust.8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1984) – dalej: u.t.k. - przewoźnicy kolejowi lub zarządcy infrastruktury kolejowej cofają lub zawieszają w całości lub w części ważność świadectwa maszynisty, gdy maszynista przestał spełniać warunki niezbędne do posiadania świadectwa. Natomiast w § 11 ust. 2 pkt 1 c) rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 10 lutego 2014 r. w sprawie świadectwa maszynisty (Dz. U. poz. 212 z późn. zm.) – dalej: Rozporządzenie - wskazano, że niezależnie od terminów określonych w ust. 1 sprawdziany wiedzy i umiejętności maszynistów przeprowadza się w przypadku zawieszenia świadectwa maszynisty przez przewoźnika kolejowego albo zarządcę infrastruktury po przerwie w wykonywaniu czynności na stanowisku maszynisty trwającej co najmniej 6 miesięcy.
Jeżeli chodzi o badania lekarskie, to art. 22b ust. 1a pkt 4 u.t.k. stanowi, że warunkiem niezbędnym do uzyskania świadectwa maszynisty jest posiadanie odpowiedniego orzeczenia lekarskiego. Z kolei art. 22b ust. 7 u.t.k. stanowi, że w celu zachowania ważności świadectwa maszynisty, maszynista przechodzi okresowe badania lekarskie i psychologiczne oraz uzyskuje orzeczenie lekarskie potwierdzające spełnienie wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 22 pkt 1 oraz przechodzi szkolenia, a także okresowe sprawdziany wiedzy i umiejętności, w trybie i na warunkach określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 21 pkt 4. Przepisem szczególnym względem powyższego jest art. 22b ust. 7b pkt 3 u.t.k., który stanowi, że badania, o których mowa w ust. 7, przeprowadza się w przypadku powrotu maszynisty do pracy po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy. Tym samym, w przypadku przerwy co najmniej 6-cio miesięcznej, aby zachować ważność świadectwa maszynisty, konieczne jest przeprowadzenie badań lekarskich.
Kiedy badania maszynisty tracą ważność?
Wymaga podkreślenia, że materia uregulowana w art. 22b ust. 7b u.t.k. ma szczególne znaczenie dla ważności świadectwa maszynisty, albowiem w tym przepisie określone zostały przypadki, które dezaktualizują ważność badań posiadanych przez maszynistę, a dzieje się tak:
- po każdym poważnym wypadku, w którym uczestniczył maszynista;
- po zakończeniu czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, trwającej dłużej niż 30 dni;
- w przypadku powrotu maszynisty do pracy po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy;
- w razie uzasadnionego podejrzenia utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do kierowania pojazdem kolejowym lub pociągiem;
- w przypadku określonym w ust. 16;
- w innych przypadkach określonych w przepisach dotyczących profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników.
Badania maszynisty po co najmniej 6 miesiącach przerwy
Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, przedłużyła ważność badań lekarskich, w tym dotyczących świadectwa maszynisty – dalej: ustawa covidowa. Odesłanie zawarte w art. 15zzzy ust. 1 pkt 2 ustawy covidowej następuje do badań lekarskich i psychologicznych określonych w Rozporządzeniu. Rozporządzenie reguluje zaś zakres i rodzaj badań lekarskich i psychologicznych w przypadkach określonych, także w art. 22b ust. 7b u.t.k. Trudno jednak zgodzić się z taką wykładnią, w wyniku której ustawa covidowa miałaby przedłużać ważność badań lekarskich, także w przypadkach wystąpienia zdarzeń opisanych w art. 22b ust. 7b u.t.k. Przedmiotem regulacji art. 22b ust. 7b u.t.k. nie jest bowiem okres ważności badań, a wskazanie sytuacji powodujących konieczność ponownego przeprowadzenia badań. Regulacje zawarte w art. 15zzzy ustawy covidowej przedłużające okres ważności badań, nie mogą zatem odnosić się do art. 22b ust. 7b u.t.k.
Wobec powyższego zwrócić należy uwagę, że przepisy ustawy covidowej wydłużyły okres ważności badań lekarskich, jednak nie wyłączyły stosowania omawianego art. 22b ust. 7b u.t.k. W przypadkach wskazanych w art. 22b ust. 7b u.t.k., w tym w przypadku przerwy w wykonywaniu czynności na stanowisku maszynisty trwającej co najmniej 6 miesięcy, powstaje konieczność przeprowadzenia badań lekarskich.