Umowa o pracę – to czynność prawna pracodawcy i pracownika polegająca na złożeniu zgodnych oświadczeń woli, w wyniku czego zostaje nawiązany stosunek pracy. W jej efekcie pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Umowa o pracę może mieć charakter terminowy, np. umowa na okres próbny, i nieterminowy, czyli umowa na czas nieokreślony.
Umowa o pracę określa strony umowy, jej rodzaj, datę zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiaru czasu pracy oraz terminu jej rozpoczęcia.
Umowa musi być zawarta na piśmie. Jeżeli nie zachowano tej formy, pracodawca powinien, najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Uzupełnia umowę o pracę informacja pracodawcy o:
- obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy,
- częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę,
- wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
- obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
- układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty,
- o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy.
Poinformowanie pracownika o zmianie jego warunków zatrudnienia może nastąpić przez pisemne wskazanie odpowiednich przepisów prawa pracy, natomiast zmiana warunków samej umowy o pracę wymaga formy pisemnej.
Umowa o pracę w zależności od jej rodzaju może ulec rozwiązaniu w następujący sposób:
- za porozumieniem stron,
- za wypowiedzeniem dokonanym przez jedną ze stron,
- bez wypowiedzenia (w trybie tzw. zwolnienia dyscyplinarnego),
- po upływie terminu, na który została podpisana umowa,
- po wykonaniu przez pracownika określonego zadania (umowa na czas wykonania określonej pracy),
- w przypadku powrotu pracownika do pracy (umowa na zastępstwo pracownika).
Umowa o pracę może również ulec wygaśnięciu:
- w wyniku śmierci pracodawcy lub pracownika,
- z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy, np. z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie.
W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony przez pracodawcę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia zachodzi również konieczność wskazania przyczyny uzasadniającej to wypowiedzenie lub rozwiązanie oraz pouczenia pracownika o przysługującym mu prawie odwołania do sądu pracy.