Obowiązek płacenia składek na ZUS od zatrudnionego cudzoziemca nie zależy od rodzaju dokumentu pobytowego, liczy się miejsce faktycznego centrum interesów osobistych. Odmienne zasady dotyczą zatrudnionych z Ukrainy, tu decyduje umowa międzynarodowa.
- ZUS od pracy cudzoziemca. Dokument pobytowy nie przesądza o składkach
- Jak pracodawca ustali, czy musi płacić ZUS za cudzoziemca?
- ZUS od zatrudnionego. Jak obywatel Ukrainy może przechytrzyć system?
ZUS od pracy cudzoziemca. Dokument pobytowy nie przesądza o składkach
Cudzoziemcy pracujący w Polsce mogą przebywać w miejscu zatrudnienia na podstawie różnych tytułów prawnych, np. zezwolenie na pracę sezonową lub zezwolenie na pobyt czasowy. Mogłoby się wydawać, że rodzaj dokumentu pobytowego decyduje o obowiązku płacenia składek na ZUS.
Art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że „nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego.”
Pracodawca zatrudniający cudzoziemca mógłby na podstawie tego przepisu wyciągnąć błędny wniosek, że zezwolenie na pobyt oznaczony oznacza automatycznie brak składek na ZUS wobec tego cudzoziemca.
Jednak z orzeczenia Sądu Najwyższego wynika, że rodzaj dokumentu pobytowego jest najwyżej drogowskazem, jednak decydujący jest inny czynnik ustalany indywidualnie.
Sąd Najwyższy w wyroku sygn. I USKP 31/22 uznał, że decydujące znaczenie dla obowiązku składek na ZUS zatrudnionego cudzoziemca ma centrum jego interesów osobistych, a nie rodzaj dokumentu pobytowego:
„Jeśli (…) zostanie stwierdzone, że centrum interesów życiowych cudzoziemca znajduje się poza Polską, to osoba ta zostaje wyłączona z podlegania polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych (…) W szczególności uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej.”
Pracodawca musi ustalić gdzie znajduje się realne centrum interesów osobistych zatrudnionego. Brak obowiązku składek na ZUS wystąpi, jeśli centrum interesów osobistych jest poza Polską.
Jak pracodawca ustali, czy musi płacić ZUS za cudzoziemca?
Pracodawca może we własnym zakresie zastosować przepis prawny do określonego stanu faktycznego jednak wiążę się to z pewnym ryzykiem. Znacznie bezpieczniejszym sposobem jest wniosek do ZUS o interpretację indywidualną. Jeśli pracodawca uważa, że nie musi płacić ZUS-u za cudzoziemca, to powinien wykazać, że centrum interesów osobistych jest poza Polską.
Koncentrowanie się wyłącznie na rodzaju dokumentu pobytowego może się okazać niewystarczające.
ZUS od zatrudnionego. Jak obywatel Ukrainy może przechytrzyć system?
Znaczną część cudzoziemców pracujących w Polsce stanowią obywatele Ukrainy. W tym przypadku zastosowanie znajdują odmienne regulacje prawne tzn. umowa dwustronna między Polską a Ukrainą z 2012 r.
Zasada ogólna tej umowy zakłada, że zatrudniona osoba podlega ustawodawstwu tego państwa, gdzie wykonuje pracę. Z tego powodu polski pracodawca, co do zasady, płaci ZUS za obywatela Ukrainy. Jednak od tej reguły są wyjątki.
Art. 7 umowy między Polską i Ukrainą o zabezpieczeniu społecznym stanowi, że „jeżeli osoba zatrudniona u pracodawcy zarejestrowanego na terytorium jednej umawiającej się strony, zostanie wysłana na terytorium drugiej umawiającej się strony, celem wykonywania pracy na rachunek tego pracodawcy, podlega ona ustawodawstwu pierwszej umawiającej się strony (…).”
Co to oznacza w praktyce? Jeśli obywatel Ukrainy znajdzie pracę w Polsce za pośrednictwem firmy ukraińskiej i formalnie zostanie zatrudniony przez firmę ukraińską, to może nie uzyskać korzyści w postaci składek na ZUS w Polsce. Z tego punktu widzenia bardziej opłacalne dla obywatela Ukrainy jest znalezienie pracy w Polsce bezpośrednio u Polskiego pracodawcy, bez pośrednictwa firmy ukraińskiej „sprzedającej zatrudnienie”.