Umowa zlecenia i umowa o dzieło to umowy uregulowane przepisami Kodeksu cywilnego. Umowa o świadczenie usług stanowi odmianę umowy zlecenia – przepisy o zleceniu stosuje się do niej odpowiednio. Kiedy zadanie, którego wykonanie jest przedmiotem umowy cywilnoprawnej ma charakter dzieła, a kiedy – zlecenia? Różnice pomiędzy tymi umową zlecenia i umową o dzieło mają swoje konsekwencje dla ubezpieczeń społecznych osób wykonujących te umowy.
- Umowa zlecenia czy umowa o dzieło
- Umowa o dzieło to umowa rezultatu
- Umowa zlecenie to umowa starannego działania
Osoba wykonująca umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług jest objęta ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, wypadkowym i zdrowotnym. Ubezpieczenie chorobowe jest w tym przypadku dobrowolne. Osoby wykonujące umowę o dzieło nie są natomiast objęte ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym ani obowiązkowo, ani dobrowolnie.
Umowa zlecenia czy umowa o dzieło
Zasada swobody zawierania umów jest jedną z fundamentalnych zasad prawa cywilnego. Zgodnie z tą zasada to strony decydują, jaką umowę zawierają oraz jaka ma być treść umowy. Jednak gdy wybierają rodzaj umowy, powinny przestrzegać przepisów Kodeksu cywilnego. Charakter umowy określa bowiem nie tylko sama nazwa umowy, ale przede wszystkim jej treść, a także warunki i okoliczności, które towarzyszą jej wykonywaniu.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma prawo zweryfikować umowę cywilnoprawną. Jeśli wykonujesz umowę nazwaną umową o dzieło, a charakter wykonywanych czynności wskazuje na umowę zlecenia albo umowę o świadczenie usług, ZUS może objąć osobę zatrudnioną na podstawie takiej umowy obowiązkowymi ubezpieczeniami dotyczącymi umowy zlecenia.
Umowa o dzieło to umowa rezultatu
Przedmiotem umowy o dzieło jest zobowiązanie do wykonania dzieła, czyli osiągnięcia określonego, indywidualnego rezultatu w postaci materialnej lub niematerialnej. W umowie o dzieło wykonawca odpowiada za osiągnięcie rezultatu. Nie jest ważne, czy dołożył przy tym należytej staranności przy wykonywaniu dzieła. Ryzyko obciąża wykonawcę dzieła.
Wykonanie dzieła najczęściej (chociaż nie wyłącznie) polega na:
- wytworzeniu rzeczy,
- zmianie rzeczy już istniejącej,
- naprawieniu rzeczy,
- przerobieniu rzeczy,
- uzupełnieniu albo rozbudowie rzeczy,
- połączeniu rzeczy z innymi rzeczami,
- dodaniu części składowych.
Rezultat umowy o dzieło powinien:
- mieć byt samoistny,
- obiektywnie osiągalny i
- pewny.
Nie powinno być uznane za dzieło coś, co nie odróżnia się w żaden sposób od innych występujących na danym rynku rezultatów pracy, gdyż wówczas zatraciłoby swój indywidualny charakter dzieła (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 listopada 1999 r., IV CKN 152/00, z 27 sierpnia 2013 r., II UK 26/13, z 14 listopada 2013 r., II UK 115/13, z 4 czerwca 2014 r., II UK 543/13, oraz z 10 lipca 2014 r., II UK 454/13).
Umowa zlecenie to umowa starannego działania
W przypadku umowy zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przedmiotem natomiast umowy o świadczenie usług jest zobowiązanie do wykonywania usług (określonych czynności faktycznych). Do umowy o świadczenie usług stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o zleceniu.
Umowa o dzieło różni się od umowy zlecenia tym, że wykonawca umowy o dzieło zobowiązuje się nie do samego działania, lecz do uzyskania określonego dzieła jako rezultatu tego działania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 4 lutego 2014 r., III AUa 596/13).
W umowie zlecenia zleceniobiorca odpowiada za brak należytej staranności przy wykonywaniu czynności, a nie za jej rezultat (co charakteryzuje umowę o dzieło). W umowie zlecenia ryzyko, że rezultat nie zostanie osiągnięty, obciąża zleceniodawcę (a nie wykonawcę dzieła – jak w przypadku umowy o dzieło). Zleceniobiorca nie odpowiada więc za ewentualny brak rezultatu, do którego miały doprowadzić czynności, które wykonuje. Zleceniobiorcy można przypisać brak należytej staranności (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 2012 r., II UK 70/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 5 listopada 2013 r., III AUa 275/13).
Katarzyna Sędziak (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)