Czy pracodawca może powierzyć wykonywanie pracy cudzoziemcowi w wyższym wymiarze czasu pracy lub w większej liczbie godzin niż określona w dokumencie legalizującym wykonywanie pracy? To pytanie, które często zadają osoby zatrudniające cudzoziemców. Odpowiadamy i wyjaśniamy.
- Kiedy można zwiększyć wymiar czasu pracy lub liczbę godzin
- Zwiększenie wymiaru czasu pracy cudzoziemca
- Zwiększenie liczby godzin pracy cudzoziemca w przypadku umowy cywilnoprawnej
Pracodawca, który zastanawia się, czy może powierzyć cudzoziemcowi pracę w godzinach nadliczbowych, w wyższym wymiarze czasu pracy lub w większej liczbie godzin niż określona w dokumencie legalizującym wykonywanie pracy przez cudzoziemca powinien zwrócić uwagę na dwa aspekty:
- rodzaj umowy zawartej z cudzoziemcem oraz
- dokument legalizujący pracę cudzoziemca w Polsce.
W przypadku rodzaju umowy, ważne jest, czy cudzoziemiec pracuje w ramach stosunku pracy określonego w Kodeksie pracy (w szczególności na podstawie umowy o pracę), czy na podstawie umowy cywilnoprawnej (np. umowy o dzieło, umowy zlecenia, umowy o pracy przy zbiorach).
Jeżeli chodzi o dokumenty legalizujące pracę cudzoziemca, należy ustalić, czy jest to:
- zezwolenie na pracę,
- zezwolenie na pracę sezonową,
- zezwolenie na pobyt czasowy i pracę,
- oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,
- powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy.
W żadnym przypadku pracodawca nie może obniżyć wymiaru czasu pracy lub zmniejszyć liczby godzin w stosunku do tego co zostało zadeklarowane w dokumencie legalizującym pracę cudzoziemca.
Obniżenie wymiaru czasu pracy lub liczby godzin jest traktowane jako wykroczenie polegające na powierzeniu cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, za które grozi grzywna.
Kiedy można zwiększyć wymiar czasu pracy lub liczbę godzin
Cudzoziemiec zatrudniony na podstawie stosunku pracy, a więc najczęściej na podstawie umowy o pracę, może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych, zgodnie z zasadami opisanymi w Kodeksie pracy. Jest to możliwe bez względu na to, jaki dokument legalizuje jego pracę.
Warto w tym momencie przywołać stanowisko Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych, w myśl którego zarówno do cudzoziemca, jak i obywatela polskiego mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. W myśl zasad tej ustawy, praca w godzinach nadliczbowych z reguły ma charakter incydentalny, w związku z tym godziny te nie są wliczane do podstawowego czasu pracy określonego w zezwoleniu, oświadczeniu lub powiadomieniu.
Zgodnie z art. 151 § 1. Kodeksu pracy „praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) szczególnych potrzeb pracodawcy.”
Państwowa Inspekcja Pracy wyjaśnia, że w kontekście przytoczonego przepisu niedopuszczalne jest takie organizowanie czasu pracy pracownika (w tym również będącego cudzoziemcem), gdzie praca w godzinach nadliczbowych jest z góry zaplanowana lub ma charakter stały i wynika z przyjętego w danym zakładzie sposobu organizacji pracy. Ponadto, za pracę w godzinach nadliczbowych cudzoziemcowi przysługuje odpowiednie wynagrodzenie wraz z należnymi dodatkami – zgodnie z przepisami Kodeksu pracy.
Zwiększenie wymiaru czasu pracy cudzoziemca
Pracodawcy, którzy zatrudniają cudzoziemców na podstawie umowy o pracę w niższym niż pełny etat wymiarze czasu pracy, często zastanawiają się, czy mogą zwiększyć ten wymiar (zmniejszyć nie można w żadnym wypadku) bez uzyskiwania nowego dokumentu legalizującego zatrudnienie. I tak:
- w przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zwiększenie wymiaru czasu pracy cudzoziemca zatrudnionego na część etatu (np. z 1/2 etatu do pełnego etatu, z 1/4 etatu do 1/3 etatu itd.) nie wymaga zmiany lub wydania nowego zezwolenia na pracę bądź zezwolenia na pobyt czasowy i pracę oraz złożenia nowego powiadomienia o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy,
- zwiększenie takie wymaga zmiany lub wydania nowego zezwolenia na pracę sezonową oraz dokonania wpisu nowego oświadczenia do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy.
Zwiększenie liczby godzin pracy cudzoziemca w przypadku umowy cywilnoprawnej
Zwiększenie liczby godzin pracy cudzoziemca w tygodniu lub miesiącu nie jest możliwe, gdy pracuje on na podstawie umowy cywilnoprawnej, a jego pracę legalizuje zezwolenie na pracę, zezwolenie na pracę sezonową, zezwolenie na pobyt czasowy i pracę lub oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Jeżeli pracodawca zamierza zwiększyć liczbę godzin, należy wcześniej zmienić treść zezwolenia lub uzyskać nowe zezwolenie bądź wpisać do ewidencji powiatowego urzędu pracy nowe oświadczenie, które uwzględnią tę zmianę.
Wyjątkiem jest powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy. W ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy czytamy, że praca w ramach takiego powiadomienia ma być powierzana w liczbie godzin nie mniejszej niż wskazana w powiadomieniu oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż ustalone według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonym w przypadku podwyższenia liczby godzin pracy.
Zgodnie z tym przepisem zleceniodawca może zwiększyć liczbę godzin pracy obywatelowi Ukrainy (bez wysyłania kolejnego powiadomienia), który jest zatrudniony na podstawie umowy cywilnoprawnej (najczęściej umowy zlecenia), pod warunkiem proporcjonalnego zwiększenia wynagrodzenia.
Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)