Centralny rejestr umów - co to i jaki jest jego cel? Co z ochroną danych osobowych pracowników jednostek sektora finansów publicznych? Z jednej strony obowiązuje prawo do prywatności pracowników a z drugiej strony prawo obywateli do informacji publicznej.
- Centralny rejestr umów
- Jednostki sektora finansów publicznych
- RPO interweniuje w sprawie upubliczniania umów o pracę
- Stanowisko RPO co do rejestru umów
- Odpowiedź Ministerstwa Finansów
Centralny rejestr umów
Od 1 stycznia 2024 r. ma funkcjonować centralny rejestr umów pracowników jednostki sektora finansów publicznych. Rejestr ma być jawny! W umowach o pracę z pracownikami jednostek sektora finansów publicznych znajdują się dane dotyczące warunków zatrudnienia i warunków płacy, w tym: stron umowy, rodzaju pracy, wysokości wynagrodzenia zasadniczego i innych jego składników, zakresu obowiązków, czasu pracy i inne.
Wielu zastanawia się czy takie rozwiązanie jest zgodne z prawem, w szczególności z przepisami ustawy o ochronie danych osobowych. Ponadto wątpliwie jest czy taka jawność indywidualnych warunków zatrudnienia, nie narusza podstawowych praw pracowniczych, w tym prawa do prywatności i poszanowania godności pracowników.
Ze względu na te problemy prawne centralny rejestr umów nie został jeszcze wprowadzony, chociaż miało to nastąpić już niemalże rok temu, bo 1 lipca 2022 r.
Prawo do informacji publicznej, które przysługuje obywatelom, powinno być realizowane z poszanowaniem prawa do ochrony prywatności oraz danych osobowych pracowników jednostki sektora finansów publicznych.
Wejście w życie przepisów dotyczących rejestru umów zostało przesunięte na 1 stycznia 2024 r.
Jednostki sektora finansów publicznych
Jednostki sektora finansów publicznych ich zadania, struktura i status jest uregulowany w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 412 ze zm.). Jednostki sektora finansów publicznych są to podmioty, które realizują zadania publiczne, ich działalność jest finansowana z budżetu państwa.
Przykłady jednostek sektora finansów publicznych:
- organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
- związki metropolitalne;
- jednostki budżetowe;
- samorządowe zakłady budżetowe;
- agencje wykonawcze;
- instytucje gospodarki budżetowej;
- państwowe fundusze celowe;
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
- Narodowy Fundusz Zdrowia;
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
- uczelnie publiczne;
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
- państwowe i samorządowe instytucje kultury;
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków oraz spółek prawa handlowego;
- Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Generalnie, umowy pracowników zatrudnionych w wyżej wymienionych podmiotach będą ulegały upublicznieniu. Prace są jednak w toku i wiele może się zmienić.
RPO interweniuje w sprawie upubliczniania umów o pracę
Sprawą zajął się sam Rzecznik Praw Obywatelskich - Marcin Wiącek, który skierował do Minister Finansów pismo z prośbą o informacje na temat aktualnych prac nad rejestrem umów pracowników jednostki sektora finansów publicznych.
Ponadto RPO zwrócił się do Premiera RP Mateusza Morawieckiego z prośbą o wyjaśnienie korelacji i możliwości funkcjonowania rejestru w zakresie:
- Konstytucyjnie chronionych wartości człowieka, w tym pracownika - tj. prawa do prywatności wskazanego w art. 47 Konstytucji RP, zgodnie z którym: Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Umieszczanie umowy w rejestrze, w tym umowy o pracę wraz ze wskazaniem jej obligatoryjnych elementów czyli np. wynagrodzenia za pracę - niewątpliwie mogłoby naruszać podstawowe prawa pracownicze.
- Z drugiej strony istnieje również konstytucyjnie zagwarantowane prawo dostępu do informacji publicznej. Zgodnie z art. 67 Konstytucji RP: Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu.
Stanowisko RPO co do rejestru umów
Rzecznik podkreślał: aby ujawnianie informacji w publicznym rejestrze umów odbywało się przy uwzględnieniu standardów wyznaczonych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i sądów administracyjnych w zakresie udostępniania informacji publicznej dotyczącej osób pełniących funkcje publiczne. RPO podkreślał również konieczność uregulowania upoważnienia do wydania rozporządzenia określającego wzór rejestru umów. Aktualne regulacje budzą uzasadnione wątpliwości co do możliwości naruszenia prawa do prywatności pracowników jednostek sektora finansów publicznych.
Odpowiedź Ministerstwa Finansów
W odpowiedzi do RPO, Minister Finansów wskazała, że przepisy są mało precyzyjne, dlatego wymagają pogłębionej analizy, aby przygotować system teleinformatyczny spełniający oczekiwania wynikające z celu jego tworzenia, przy jednoczesnym zapewnieniu funkcjonalności, które pozwolą kierownikom jednostek sektora finansów publicznych uwzględniać przepisy prawa, które odnoszą się do zakresu informacji, jakie w rejestrze umów mają być zamieszczane.
Ministerstwo Finansów w systemie teleinformatycznym planuje zapewnić kierownikom jednostek sektora finansów publicznych możliwość niezamieszczania w rejestrze danych, do których kierownicy jednostek sektora finansów publicznych będą stosowali ograniczenie jawności wynikające z art. 5 ust. 1, 2 i 2a ustawy o dostępie do informacji publicznej, przy jednoczesnym zachowaniu obowiązku zamieszczania podstawy ograniczenia jawności tych informacji, o którym mowa w art. 34a ust. 8 ustawy o finansach publicznych.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 412 ze zm.).