Jak zatrudnić nianię w 2023 roku? Czy trzeba zawierać umowę? Czy rodzice dziecka są pracodawcami? Jakie uprawnienia ma niania? Kto finansuje składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotną?
- Jak zatrudnić nianię w 2023 roku i nie płacić składek?
- Kim jest niania?
- Kim jest rodzic samotnie wychowujący dziecko?
- Jaką umowę zawrzeć z nianią i co umowa powinna zawierać?
- Jakimi ubezpieczeniami jest objęta niania?
- Jak rozliczać składki za nianię?
- Kto płaci wynagrodzenie i kto finansuje składki za nianię?
- Kto opłaca składki jeśli rodzic straci pracę?
Jak zatrudnić nianię w 2023 roku i nie płacić składek?
Aby zatrudnić nianię należy wypełnić formularz ZUS ZFA i złożyć go do ZUS. Jest to dokument, który wskazuje zgłoszenie czy też zmianę danych identyfikacyjnych płatnika składek, będącego osobą fizyczną (jeżeli płatnik jest np. przedsiębiorcą i już składał taki wniosek, nie musi tego robić ponownie). Wniosek wypełnia osoba, która jest płatnikiem i która podpisała z niania umowę. Może to być rodzic dziecka czy też jego opiekun, rodzic samotnie wychowujący dziecko.
Kim jest niania?
Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Niania może się opiekować dopiero nad dzieckiem, które ukończy 20 tydzień życia, czyli od około 4,5 miesiąca życia dziecka. Z nianią zawiera się umowę uaktywniającą. Nianią może być osobą pełnoletnia, zarówno kobieta jak i mężczyzna. Nie może to być rodzic dziecka, ale już osoba spokrewniona nianią może być, np. babcia, dziadek.
Kim jest rodzic samotnie wychowujący dziecko?
Przez rodzica samotnie wychowującego dziecko rozumie się rodzica będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo rodzica, w stosunku do którego orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, a także rodzica pozostającego w związku małżeńskim, jeżeli jego małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.
Jaką umowę zawrzeć z nianią i co umowa powinna zawierać?
Następnym krokiem jest zawarcie w formie pisemnej umowy uaktywniającej z nianią. Nie jest to umowa o pracę, a umowa cywilnoprawna. Oczywiście w ramach prawa cywilnego obowiązuje swoboda umów, jednak umowa uaktywniająca powinna określać: strony umowy; cel i przedmiot umowy; czas i miejsce sprawowania opieki; liczbę dzieci powierzonych opiece; obowiązki niani; wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty; czas, na jaki umowa została zawarta; warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy. Można wskazać, że w pozostałym nieuregulowanym zakresie, obowiązują przepisy kodeksu cywilnego.
Płatnik składek zawierający umowę ma obowiązek poinformować ZUS o każdej zmianie, np. o rozwiązaniu czy wygaśnięciu umowy. Płatni musi złożyć druk ZUS ZWUA – wyrejestrowanie niani z ubezpieczeń czy druk ZUS ZWPA – jeżeli płaciłeś składki tylko za nianię (czyli gdy przestajesz być płatnikiem składek). Wówczas ZUS przestanie płacić składki za nianię.
Jakimi ubezpieczeniami jest objęta niania?
Niania jest objęta:
1. obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi (emerytalnym, rentowymi i wypadkowym)
2. ubezpieczeniem zdrowotnym – jeżeli np. opieka nad Twoim dzieckiem jest jej jedyną pracą. Jeżeli np. niania jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy i w tym miejscu ma odprowadzane składki wówczas niania podlega tylko ubezpieczeniem zdrowotnym.
3. Co do ubezpieczenia chorobowego niania sama decyduje czy chce być nim objęta. Jeśli chce, składka na to ubezpieczenie jest potrącana z jej wynagrodzenia przez płatnika i odprowadzana do ZUS.
W zależności od statusu zatrudnienia niania wypełnia się różne formularze (ZUS ZUA, ZUS ZZA).
Jak rozliczać składki za nianię?
W zależności od tego ile niania zarobiła, taką deklarację należy złożyć, może to być ZUS DRA czy też ZUS DRA oraz raport miesięczny ZUS RCA – jeśli niania podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu lub tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Kto płaci wynagrodzenie i kto finansuje składki za nianię?
Wynagrodzenie dla niani wypłaca osoba, z którą zawarła umowę, czyli płatnik. Najczęściej jest to rodzic.
Od 1 stycznia 2018 r. budżet państwa finansuje składki na ubezpieczenia. Za nianię, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne, opłaca:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych - od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jeżeli opiekujesz się dzieckiem jako zawodowa rodzina zastępcza albo pobierasz zasiłek macierzyński czy przebywasz na urlopie wychowawczym, to budżet państwa nie będzie płacił składek za nianię.
ZUS finansuje składki jeżeli dziecko nie jest w żłobku, klubie dziecięcym ani nie jest pod opieką dziennego opiekuna. Składki za nianię są opłacane przez budżet państwa najdłużej do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 lata (chyba, żę nie można zapewnić dziecku opieki przedszkolnej, to do 4 roku życia).
2) rodzic (płatnik składek) - od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50% minimalnego wynagrodzenia.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych opłaca składki, w przypadku gdy spełnione są łącznie następujące warunki:
1) niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;
2) rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko są zatrudnieni na pracują na podstawie umowy o pracę, świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej (z odprowadzanymi składkami), prowadzą pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą;
3) dziecko nie jest umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
Kto opłaca składki jeśli rodzic straci pracę?
W przypadku utraty przez rodziców albo rodzica samotnie wychowującego dziecko zatrudnienia, zaprzestania świadczenia usług lub działalności, składki opłaca się przez okres 3 miesięcy od dnia zaistnienia tych przyczyn.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1324).