Zatrudnienie w służbie cywilnej nie będzie wyglądało już tak samo. Będzie miała miejsce lustracja i dezubekizacja, tak jak w przypadku policjantów! W dniu 14 czerwca 2023 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa). Co do zasady, zmiany wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
- Służba cywilna
- Kto jest członkiem korpusu służby cywilnej?
- Co się zmienia w służbie cywilnej
- Lustracja i dezubekizacja w służbie cywilnej ! Na wzór zmian w Policji?
- Sprzeciw Rzecznika Praw Obywatelskich
- Dzień Służby Cywilnej i odznaka dla pracownika służby cywilnej
Służba cywilna
Ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2022 r. poz. 1691), której celem jest określenie zasady dostępu do służby, zasady jej organizacji, funkcjonowania i rozwoju, a także zapewnienie:
- zawodowego
- rzetelnego
- bezstronnego
- politycznie neutralnego
wykonywania zadań państwa.
Kto jest członkiem korpusu służby cywilnej?
Korpus służby cywilnej tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach różnych stanowiskach urzędniczych w:
- Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
- urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej,
- urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej, z wyłączeniem terenowych organów wykonawczych Ministra Obrony Narodowej,
- Krajowej Informacji Skarbowej i izbach administracji skarbowej,
- komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży, chyba że odrębne ustawy stanowią inaczej,
- Centralnym Biurze Śledczym Policji,
- Biurze Spraw Wewnętrznych Policji,
- Centralnym Biurze Zwalczania Cyberprzestępczości,
- Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym Policji,
- Biurze Spraw Wewnętrznych Straży Granicznej,
- Biurze Nasiennictwa Leśnego,
- jednostkach budżetowych obsługujących państwowe fundusze celowe, których dysponentami są organy administracji rządowej,
- lekarze weterynarii oraz ich zastępcy (powiatowi i graniczni)
Co się zmienia w służbie cywilnej
Zmian w służbie cywilnej jest dużo i dotyczą one różnych zagadnień, w większości są one jednak związane z zatrudnieniem. W ustawie wskazano, że zmiany następują w takich obszarach:
- odbiurokratyzowanie i uelastycznienie naboru do służby cywilnej,
- zmiany w systemach czasu pracy,
- zasad tworzenia i funkcjonowania komisji dyscyplinarnych ,
- uelastycznienie zasad tworzenia i funkcjonowania komisji dyscyplinarnych,
- ustanowienie Dnia Służby Cywilnej oraz Odznaki Honorowej za Zasługi dla Służby Cywilnej,
- ułatwienia zatrudnienia w służbie cywilnej obywateli UE i obywateli innych państw, którym przysługuje prawo zatrudnienia w RP, umożliwienia zatrudnienia osób posiadających Kartę Polaka oraz uproszczenia naboru do służby cywilnej.
Najważniejsza zmiana dotyczy jednak procesu lustracji i dezubekizacji.
Lustracja i dezubekizacja w służbie cywilnej ! Na wzór zmian w Policji?
Ustawa wprowadza całkowicie nowy przepis art. 4a, który jest dodany po art. 4, który z kolei określa wymogi wobec osób zatrudnianych w służbie cywilnej, są to m.in. korzystanie z pełni praw publicznych; brak skazania prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe czy cieszenie się nieposzlakowaną opinią.
Zgodnie z nowym art. 4a ustawy:
W służbie cywilnej nie może być zatrudniona osoba, która:
- w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. pracowała lub pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa
- lub była współpracownikiem tych organów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów.
Ustawodawca konsekwentnie "walczy więc z przeszłością" - na wzór regulacji wprowadzonych w ustawie o Policji. Stosunki pracy z zatrudnionymi osobami, będą wygaszone z mocy prawa.
Z uzasadnienia do ustawy wynika, że: "W przypadku naborów do służby cywilnej zakaz wprowadzany na mocy art. 4a ustawy będzie wstępnie (na potrzeby naboru) weryfikowany analogicznie jak w przypadku warunków określonych w art. 4 tej ustawy. Na potrzeby przeprowadzenia naboru będą więc składane odpowiednie oświadczenia za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Zaś dopiero osoba wyłoniona do zatrudnienia będzie składała oświadczenie lustracyjne zgodnie z ustawą lustracyjną.".
Sprzeciw Rzecznika Praw Obywatelskich
Już w maju 2023 r. RPO podkreślał wadliwość projektowanych regulacji wskazując, że:
- Oznacza to odpowiedzialność zbiorową w stosunkach pracy, co jest niezgodne z zasadą ochrony pracy (art. 24 Konstytucji).
- Brak prawa do odwołania się do sądu i brak prawa do indywidualnej oceny postawy osoby zatrudnionej w okresie państwa komunistycznego.
- Wygaszanie stosunków pracy ze wskazanymi w ustawie osobami, nie przewiduje jakiejkolwiek indywidualnej oceny tych pracowników. Jest to niezgodne z zasadą sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP). Zakłada bowiem jednakowe negatywne traktowanie wszystkich pracowników, niezależnie od ich dorobku zawodowego.
- Ustawa nieproporcjonalnie ogranicza, wbrew zasadom z art. 31 ust. 3 Konstytucji prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60 Konstytucji), a także wolności wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy (art. 65 Konstytucji).
Dzień Służby Cywilnej i odznaka dla pracownika służby cywilnej
Dzień 17 lutego ustanawia się Dniem Służby Cywilnej. Ponadto wprowadzono odznakę Honorową za Zasługi dla Służby Cywilnej. Odznaka jest zaszczytnym, honorowym wyróżnieniem i może być nadawana za szczególne zasługi na rzecz służby cywilnej. Odznakę nadaje Prezes Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii Szefa Służby Cywilnej.
Ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 2022 r. poz. 1691).