Zwolnienia grupowe podlegają ścisłym regulacjom prawnym. Określają one, jakie zwolnienia pracowników mają charakter zwolnień grupowych. Jakie obowiązki ma pracodawca dokonujący zwolnienia grupowego? Jakie uprawnienia przysługują zwalnianym pracownikom?
- Czy każdy pracodawca może dokonać zwolnień grupowych
- Kiedy zwolnienie jest grupowe
- Czy zwolnienia grupowe tylko za wypowiedzeniem
- Zwolnienia grupowe z przyczyn niedotyczących pracownika
- Zwolnienia grupowe a odprawa pieniężna
- Czy odprawa należy się, kiedy zwalniana jest mniejsza liczba pracowników
Zwolnienia grupowe zgodnie z przepisami mogą dotyczyć wyłącznie pracowników, to jest osób zatrudnionych na podstawie:
- umowy o pracę,
- powołania,
- wyboru,
- mianowania lub
- spółdzielczej umowy o pracę.
Tylko pracownikom przysługują wobec tego szczególne uprawnienia wynikające z takiego sposobu rozwiązania stosunków pracy.
Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło, umowa o świadczenie usług), nawet jeśli faktycznie zostały zwolnione w czasie, kiedy pracodawca dokonywał zwolnienia grupowego pracowników, nie podlegają przepisom o zwolnieniach grupowych i nie przysługują im wobec tego szczególne uprawnienia.
Czy każdy pracodawca może dokonać zwolnień grupowych
W rozumieniu przepisów regulujących zwolnienia grupowe, tylko zwolnienia, których dokonał pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników mogą być uznane za zwolnienia grupowe.
Pracodawca, który zatrudnia mniej niż 20 pracowników może oczywiście dokonać znacznych redukcji zatrudnienia – nie są one jednak traktowane jako zwolnienia grupowe, a objętym nimi pracownikom nie przysługują z tego tytułu żadne szczególne uprawnienia.
Kiedy zwolnienie jest grupowe
Mamy do czynienie ze zwolnieniem grupowym, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10 proc. pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, ale mniej niż 300 pracowników,
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
Powyższe liczby odnoszące się do pracowników obejmują pracowników, z którymi w ramach zwolnienia grupowego następuje rozwiązanie stosunków pracy z inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników.
Czy zwolnienia grupowe tylko za wypowiedzeniem
Stosunek pracy z pracownikiem objętym zwolnieniem grupowym może być rozwiązany:
- w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także
- na mocy porozumienia stron.
Zwolnienia grupowe z przyczyn niedotyczących pracownika
Aby uznać daną redukcję zatrudnienia za zwolnienie grupowe, powodem jej przeprowadzenie muszą być przyczyny niedotyczące pracownika.
Mogą to być wszelkie przyczyny, zarówno niezależne od pracodawcy (np. pogorszenie kondycji finansowej przedsiębiorstwa, niekorzystne zjawiska rynkowe, wystąpienie zdarzeń naturalnych lub społecznych negatywnie wpływających na działanie przedsiębiorstwa), jak i leżące po jego stronie (np. zmiana profilu działalności, reorganizacja, decyzja o likwidacji przedsiębiorstwa).
Zwolnienia grupowe a odprawa pieniężna
Pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach zwolnienia grupowego, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Jednakże w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, w przypadku wystąpienia u pracodawcy spadku obrotów gospodarczych lub istotnego wzrostu obciążenia funduszu wynagrodzeń wysokość odprawy nie może przekroczyć 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Ile może wynieść odprawa pieniężna w 2023 r.
Dopóki trwa stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, który obowiązuje od 16 maja 2022 r., wysokość odprawy pieniężnej nie może przekroczyć 34 900 zł (do końca czerwca 2023 r. wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę wynosi 3490 zł brutto).
Po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego, które nastąpi z dniem 1 lipca 2023 r., wysokość odprawy pieniężnej nie będzie mogła przekroczyć 54 000 zł (od 1 lipca minimalne wynagrodzenie za pracę będzie wynosić 3600 zł brutto).
Czy odprawa należy się, kiedy zwalniana jest mniejsza liczba pracowników
Skutki analogiczne do zwolnienia grupowego, w szczególności uprawnienie do odprawy pieniężnej, występują także wówczas, gdy przyczyny niedotyczące pracowników stanowią wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienia obejmują nawet mniejszą liczbę pracowników niż w przypadku zwolnienia grupowego.
Rozwiązanie powyższe dotyczy również wyłącznie zwolnień dokonanych przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników.