- Europejski Filar Praw Socjalnych (EFPS)
- Rozdział I: Równość szans i dostęp do rynku pracy
- 1. Edukacja, szkolenie i uczenie się przez całe życie
- 2. Równość płci
- 3. Równe szanse
- 4. Aktywne wspieranie zatrudnienia
- Rozdział II: Uczciwe warunki pracy
- 5. Bezpieczne i elastyczne zatrudnienie
- 6. Płace
- 7. Informacje o warunkach zatrudnienia i ochronie w przypadku zwolnień
- 8. Dialog społeczny i zaangażowanie pracowników
- 9. Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym
- 10. Zdrowe, bezpieczne i dobrze przystosowane środowisko pracy oraz ochrona danych
- Rozdział III: Ochrona socjalna i wykluczenie społeczne
- 11. Opieka nad dziećmi i wsparcie dla dzieci
- 12. Ochrona socjalna
- 13. Zasiłki dla bezrobotnych
- 14. Dochód minimalny
- 15. Dochody z tytułu starości i emerytury
- 16. Opieka zdrowotna
- 17. Integracja osób niepełnosprawnych
- 18. Opieka długoterminowa
- 19. Mieszkalnictwo i pomoc dla bezdomnych
- 20. Dostęp do podstawowych usług
Europejski Filar Praw Socjalnych (EFPS)
W listopadzie 2022 r. na pierwszym Europejskim Forum Zatrudnienia i Praw Socjalnych dokonano przeglądu wcielonych 5 lat temu zasad. Przez ten czas europejski rynek pracy się zmienił, miała na to wpływ pandemia COVID-19, inwazja na Ukrainę, problemy społeczno-gospodarcze, rosnąca inflacja i wyższe koszty utrzymania nieproporcjonalne do minimalnych zarobków.
20 zasad EFPS dotyczy spraw socjalnych, rynku pracy, równości szans, warunków pracy i płacy. Poniżej znajduje się omówienie zasad, w ramach III rozdziałów EFPS.
Rozdział I: Równość szans i dostęp do rynku pracy
1. Edukacja, szkolenie i uczenie się przez całe życie
Każdy ma prawo dostępu do nauki i do uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które umożliwią mu pełne uczestnictwo w życiu społecznym i pomyślne zarządzanie zmianami na rynku pracy. W tym celu powstał Europejski program na rzecz umiejętności.
2. Równość płci
Należy zapewnić i wspierać równość traktowania i równość szans kobiet i mężczyzn we wszystkich obszarach, w tym w odniesieniu do udziału w rynku pracy, warunków zatrudnienia i rozwoju kariery zawodowej. Kobiety i mężczyźni mają prawo do równego wynagrodzenia za pracę tej samej wartości.
3. Równe szanse
Każdy ma prawo do równego traktowania i równych szans w zakresie zatrudnienia, ochrony socjalnej, edukacji oraz dostępu do dóbr i usług powszechnie dostępnych, m.in. bez względu na płeć, pochodzenie rasowe lub etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
4. Aktywne wspieranie zatrudnienia
Każdy ma prawo do pomocy w celu poprawy perspektyw zatrudnienia lub samozatrudnienia. Obejmuje to prawo do otrzymania zindywidualizowanego wsparcia w poszukiwaniu pracy, szkoleniu, przekwalifikowaniu, stażach, przygotowania zawodowego, otrzymania oferty pracy w ciągu 4 miesięcy od utraty pracy lub zakończenia nauki.
Rozdział II: Uczciwe warunki pracy
5. Bezpieczne i elastyczne zatrudnienie
Niezależnie od rodzaju i czasu trwania stosunku pracy pracownicy mają prawo do sprawiedliwego i równego traktowania w zakresie warunków pracy, dostępu do ochrony socjalnej i szkoleń. Należy wspierać i propagować zatrudnienie na czas nieokreślony. Należy też ułatwić mobilność zawodową.
6. Płace
Pracownicy mają prawo do godziwej płacy, która zapewnia im godny poziom życia. Należy zapewnić odpowiednią płacę minimalną, w sposób zapewniający zaspokojenie potrzeb pracownika i jego rodziny w świetle krajowych warunków gospodarczych i społecznych, przy jednoczesnym zabezpieczeniu dostępu do zatrudnienia i zachęt do poszukiwania pracy. Należy zapobiegać ubóstwu pracujących.
7. Informacje o warunkach zatrudnienia i ochronie w przypadku zwolnień
Pracownicy mają prawo do otrzymania pisemnej informacji w chwili podjęcia zatrudnienia o ich prawach i obowiązkach wynikających ze stosunku pracy, w tym o okresie próbnym. Przed jakimkolwiek zwolnieniem pracownicy mają prawo zostać poinformowani o przyczynach i otrzymać rozsądny okres wypowiedzenia. Mają prawo dostępu do skutecznego i bezstronnego rozstrzygania sporów oraz, w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia, prawo do zadośćuczynienia, w tym odpowiedniego odszkodowania.
8. Dialog społeczny i zaangażowanie pracowników
Partnerzy społeczni powinni brać udział we wdrażaniu polityki gospodarczej, zatrudnienia i społecznej, m.in. poprzez konsultacje, negocjacje, dialog i zawieranie układów zbiorowych pracy. Pracownicy lub ich przedstawiciele mają prawo do bycia informowanymi i konsultowanymi w sprawach ich dotyczących, w szczególności w sprawie przenoszenia, restrukturyzacji i łączenia przedsiębiorstw oraz zwolnień grupowych.
9. Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym
Rodzice i osoby sprawujące opiekę na dzieckiem mają prawo do urlopu, elastycznej organizacji pracy i dostępu do usług opiekuńczych.
10. Zdrowe, bezpieczne i dobrze przystosowane środowisko pracy oraz ochrona danych
Pracownicy mają prawo do wysokiego poziomu ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu pracy. Pracownicy mają prawo do ochrony swoich danych osobowych w kontekście zatrudnienia.
Rozdział III: Ochrona socjalna i wykluczenie społeczne
11. Opieka nad dziećmi i wsparcie dla dzieci
Dzieci mają prawo do wczesnej edukacji i dobrej jakości opieki, do ochrony przed ubóstwem.
12. Ochrona socjalna
Bez względu na rodzaj i czas trwania stosunku pracy pracownicy oraz osoby prowadzące działalność na własny rachunek mają prawo do odpowiedniej ochrony socjalnej.
13. Zasiłki dla bezrobotnych
Bezrobotni mają prawo do odpowiedniego wsparcia ze strony publicznych służb zatrudnienia w celu (ponownej) integracji na rynku pracy oraz odpowiednich świadczeń dla bezrobotnych.
14. Dochód minimalny
Każdy, kto nie posiada wystarczających środków, ma prawo do odpowiedniego dochodu minimalnego zapewniającego godne życie na wszystkich etapach życia.
15. Dochody z tytułu starości i emerytury
Zatrudnieni mają prawo do emerytury proporcjonalnej do ich składek i zapewniającej odpowiedni dochód. Kobiety i mężczyźni mają równe szanse nabycia uprawnień emerytalnych.
16. Opieka zdrowotna
Każdy ma prawo do szybkiego dostępu do przystępnej cenowo, profilaktycznej i leczniczej opieki zdrowotnej dobrej jakości.
17. Integracja osób niepełnosprawnych
Osoby niepełnosprawne mają prawo do wsparcia dochodu zapewniającego godne życie, usług umożliwiających im udział w rynku pracy i życiu społecznym dostosowanego do ich potrzeb.
18. Opieka długoterminowa
Każdy ma prawo do przystępnych cenowo usług opieki długoterminowej dobrej jakości, w szczególności opieki domowej i usług środowiskowych.
19. Mieszkalnictwo i pomoc dla bezdomnych
Osoby znajdujące się w trudnej sytuacji mają prawo do odpowiedniej pomocy i ochrony przed przymusową eksmisją, przed wykluczeniem społecznym. Osobom tym powinna być zapewniona pomoc mieszkaniowa.
20. Dostęp do podstawowych usług
Każdy ma prawo dostępu do podstawowych usług dobrej jakości, w tym wody, urządzeń sanitarnych, energii, transportu, usług finansowych i łączności cyfrowej.
Komisja UE rewidują powyższe zaproponowała, aby uczynić rok 2023 Europejskim Rokiem Umiejętności, nadając nowy impuls inwestycjom w umiejętności pracowników czy osób przekwalifikowujących się w całej UE. Komisja przedstawiła plan działania na rzecz zwalczania rasizmu na lata 2020–2025, strategię na rzecz praw osób niepełnosprawnych na lata 2021-2030 oraz europejski akt w sprawie zapewnienia osobom niepełnosprawnym włączenia społecznego.