Istotne w takich wypadkach jest, czy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia czy nie. Kwestię zwolnień od pracy szczegółowo regulują liczne przepisy prawa, do najważniejszych należy jednak kodeks pracy i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. Zgodnie z tym rozporządzeniem, do najważniejszych sytuacji, w których pracodawca jest zobowiązany do zwolnienia pracownika od pracy należą:
- wezwanie pracownika do osobistego stawienia się przed organem właściwym w zakresie powszechnego obowiązku obrony (np. WKU) na czas niezbędny do załatwienia sprawy; pracodawca wystawia w takim wypadku zaświadczenie o utraconych dochodach, a pracownikowi przysługuje od organu rekompensata w tej wysokości,
- wezwanie pracownika do osobistego stawienia się przed organem administracji rządowej, samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji (np. świadek w sądzie); pracownikowi przysługuje rekompensata od organu wzywającego w wysokości utraconych dochodów,
- przeprowadzanie obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych odrębnymi przepisami; pracownik na czas tych badań zachowuje prawo do wynagrodzenia,
- oddawanie krwi przez pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa; pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia,
- uczestnictwo członka ochotniczej straży pożarnej bądź ratownika Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego w akcji ratowniczej - na czas trwania tej akcji i odpoczynku po niej; pracodawca jest wtedy zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia.
Zobacz: Kiedy przysługuje dzień wolny za oddanie krwi?
Ponadto, do sytuacji w których pracownikowi należy się zwolnienie od pracy zaliczamy także: wezwanie pracownika w celu wykonania czynności biegłego w postępowaniu sądowym lub administracyjnym, udział pracownika w komisji pojednawczej w charakterze członka komisji, wezwanie w charakterze specjalisty lub świadka przez Najwyższą Izbę Kontroli, przeprowadzenie przez pracownika zajęć dydaktycznych w szkole zawodowej lub wyższej, a także uczestniczenie pracownika będącego członkiem rady nadzorczej w zebraniach tej rady.
Dodatkowo, przepisy kodeksu pracy przewidują następujące sytuacje, w których pracownik, zachowując prawo do wynagrodzenia jest czasowo zwolniony z obowiązku świadczenia pracy:
- w okresie wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy; uprawnienie to przysługuje tylko w razie wypowiedzenia umowy przez pracodawcę, a jego wymiar wynosi 2 dni (2 – tygodniowy lub miesięczny okres wypowiedzenia) lub 3 dni (3-miesięczny okres wypowiedzenia),
- pracownicy w ciąży należy udzielić zwolnienia od pracy na czas wykonania zleconych przez lekarza badań lekarskich,
- pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni.
Urlop okolicznościowy
Wskazane wyżej rozporządzenie reguluje także kwestie urlopu okolicznościowego, tj. urlopu związanego ściśle z jakimś ważnym wydarzeniem osobistym lub rodzinnym w życiu pracownika. W przypadku urlopu okolicznościowego pracownik zachowuje oczywiście prawo do wynagrodzenia. § 15 tego rozporządzenia stanowi, że pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:
- 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka, albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika, lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
- 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Zobacz serwis: Urlopy okolicznościowe