Urlop wypoczynkowy to podstawowe prawo pracownika zatrudnionego na umowę o pracę, gwarantowane przez przepisy Kodeksu pracy. Pracownik ma prawo do urlopu, a pracodawca nie może go ograniczyć pod karą grzywny. W związku z rozpoczynającymi się wakacjami, ekspertka przypomina o podstawowych zasadach z nim związanych.
- Prawo do urlopu wypoczynkowego nabywa się od pierwszej umowy o pracę
- Długość urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy pracownika
- Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego
- Termin urlopu wypoczynkowego może ulec zmianie
- Ekwiwalent za urlop wypłacany jest jedynie przy wygaśnięciu umowy
Z urlopu wypoczynkowego można skorzystać jedynie w dni, które są dniami pracy zgodnie z rozkładem czasu jej trwania. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, a w przypadku niepełnego etatu jest obliczany proporcjonalnie. Jeżeli pracownik nabył prawo do urlopu wypoczynkowego, to o chęci skorzystania z niego trzeba poinformować pracodawcę.
Wniosek o urlop składany jest w formie pisemnej lub elektronicznej i powinien zawierać określenie terminu, w jakim pracownik chce go wykorzystać. Natomiast samo złożenie wniosku nie oznacza, że pracownik urlop dostanie, bo pracodawca musi wyrazić zgodę na jego udzielenie.
Prawo do urlopu wypoczynkowego nabywa się od pierwszej umowy o pracę
Pracownik, który podpisał swoją pierwszą umowę o pracę, prawa do urlopu wypoczynkowego nabywa stopniowo, z każdym przepracowanym miesiącem. Za każdy miesiąc pracy przysługuje mu do 1/12 wymiaru urlopu za cały rok.
Oznacza to, że po przepracowaniu każdego miesiąca przysługuje 1,67 dnia wolnego. Natomiast pełne prawo do 20 dni urlopu nabywa się od 1 stycznia kolejnego roku kalendarzowego. Tym samym dni urlopu do wykorzystania nabywa się z góry w każdym kolejnym roku kalendarzowym.
Długość urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy pracownika
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje prawo do skorzystania z urlopu w wymiarze:
- 20 dni w roku kalendarzowym – dla osób o stażu pracy poniżej 10 lat,
- 26 dni w roku kalendarzowym – dla osób o stażu pracy dłuższym niż 10 lat.
Co istotne, do stażu pracy zaliczany jest również okres nauki, potwierdzony określonym świadectwem. Jeśli pracownik ukończył:
- Średnią szkołę zawodową – do stażu wlicza 5 lat;
- Średnią szkołę ogólnokształcącą – do stażu wlicza 4 lata;
- Licencjat lub szkołę wyższą – do stażu pracy wlicza 8 lat.
Okresy ukończenia poszczególnych szkół nie sumują się. Przy obliczaniu stażu pracy bierze się pod uwagę jedynie ten okres nauki, który daje najwyższą liczbę lat do uwzględnienia. Jeżeli w trakcie jej trwania jednocześnie było się zatrudnionym na umowę o pracę, to przy obliczaniu wymiaru urlopu pod uwagę brany jest tylko okres zatrudnienia albo nauki, w zależności od tego, co jest dla pracownika korzystniejsze.
Wymiar urlopu w liczbie 20 lub 26 dni w roku to podstawa zagwarantowana przepisami Kodeksu pracy. Natomiast pracodawca może w umowie o pracę ustalić wyższy limit przysługującego urlopu np. jeśli wynika to ze specyficznych warunków pracy na danym stanowisku lub dla określonego zawodu.
Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego
Pracodawca ma prawo odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego. Jednak może się to odbyć jedynie w szczególnych okolicznościach, które nie istniały w chwili rozpoczęcia przerwy urlopowej. Dodatkowo w takiej sytuacji pracodawca ma obowiązek pokryć koszty w związku z odwołaniem pracownika z urlopu np. koszty transportu czy koszty niewykorzystanego pobytu również obejmujące rodzinę, jeśli urlop był spędzany z bliskimi.
Termin urlopu wypoczynkowego może ulec zmianie
Mimo że urlop został zaakceptowany przez pracodawcę, istnieje możliwość zmiany jego terminu. Może do tego dojść:
- na wniosek pracownika – powinien być on odpowiednio uzasadniony;
- na podstawie decyzji pracodawcy – w sytuacji szczególnej, jeśli nieobecność istotnie zakłóciłaby działanie firmy.
Dodatkowo do zmiany terminu urlopu wypoczynkowego musi dojść w sytuacji, gdy pracownik posiada usprawiedliwioną nieobecność w pracy, np.:
- zwolnienie lekarskie na skutek choroby (jeśli w trakcie urlopu wypoczynkowego zatrudniony zachoruje, to korzysta ze zwolnienia lekarskiego, a nie z urlopu);
- powołanie na ćwiczenia wojskowe;
- urlop macierzyński, rodzicielski czy ojcowski.
W przypadku zmiany terminu urlopu, pracownik ma prawo do jego wykorzystania w innym, ustalonym czasie.
Ekwiwalent za urlop wypłacany jest jedynie przy wygaśnięciu umowy
Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu wypoczynkowego, a pracodawca nie może wypłacić wynagrodzenia za niewykorzystane dni wolne.
Wypłata ekwiwalentu za urlop jest możliwa jedynie w sytuacji, gdy doszło do rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy i nie było możliwości, aby pracownik wykorzystał cały, przysługujący mu urlop wypoczynkowy np. w trakcie trwającego okresu wypowiedzenia.
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop jest wypłacany na tych samych zasadach jak wynagrodzenie urlopowe. Jeśli rozwiązano umowę o pracę za wypowiedzeniem, to pracownik powinien otrzymać ekwiwalent w ostatnim dniu okresu wypowiedzenia.
Jadąc na wakacje, warto pamiętać o zasadach związanych z urlopem, aby mieć pewność, że wykorzystujemy go w pełni i że wszelkie formalności zostały spełnione. Jeśli w danym roku kalendarzowym nie wykorzystamy wszystkich przysługujących nam dni, to mamy obowiązek je „zużyć” do 30 września następnego roku.
Paulina Włodarczyk, księgowa w firmie inFakt