Wygaśnięcie stosunku pracy w trakcie urlopu macierzyńskiego
- Sąd prawomocnie przywrócił do pracy pracownicę, której umowa o pracę wygasła podczas urlopu macierzyńskiego, wobec braku propozycji zatrudnienia jej w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa
- Taki wyrok zapadł wskutek apelacji powódki i Rzecznika Praw Obywatelskich
RPO krytycznie oceniał nadużywanie ustawowego wygaszania stosunków pracy przy przekształceniach urzędów publicznych. Po 2015 r. uczyniono tak m.in. ze służbą cywilną, Biurem Trybunału Konstytucyjnego, służbą celną i administracją rolną.
Oznaczało to pozbawienie praw, które chronią pracowników sumiennie i starannie wykonujących obowiązki, przed utratą pracy z przyczyn od nich niezależnych. Dotyczyło to także pracowników podlegających szczególnej ochronie związanej z rodzicielstwem, przynależnością do związków zawodowych lub ochroną przedemerytalną.
Dlatego, gdy do Rzecznika wpłynęła skarga pracownicy Agencji Rynku Rolnego na wygaśnięcie stosunku pracy w okresie jej pobytu na urlopie rodzicielskim, RPO zgłosił udział w postępowaniu przed sądem pracy I instancji z pozwu skarżącej. Sąd oddalił powództwo.
Przywrócenie do pracy
W wyniku wniesienia apelacji przez powódkę oraz RPO Sąd Okręgowy zmienił wyrok i przywrócił powódkę do pracy w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa w Warszawie na poprzednich warunkach pracy i płacy, obowiązujących w okresie zatrudnienia w ARR.
Przekształcenie ARR w KOWR
Powódka była zatrudniona w Agencji na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Od pierwszych dni lutego 2017 r. powódka przebywała na urlopie macierzyńskim. Na mocy art. 51 ust. 7 pkt 3 ustawy z 10 lutego 2017 r. Przepisy wprowadzające ustawę o KOWR, umowa o pracę powódki z ARR wygasła 31 sierpnia 2017 r., ponieważ powódce nie zaproponowano zatrudnienia w KOWR w Warszawie. W maju 2017 r. powódka ponowiła wniosek o ponowne zatrudnienie, wskazując na swoje kwalifikacje zawodowe. W odpowiedzi otrzymała pismo Pełnomocnika do spraw utworzenia KOWR, w którym wskazano, że wniosek nie może zostać uwzględniony przede wszystkim z uwagi na ograniczone możliwości finansowe KOWR.
Brak propozycji zatrudnienia w KOWR
W uzasadnieniu apelacji Rzecznik wskazał w szczególności na brak jakichkolwiek kryteriów wyboru pracowników do nawiązania nowego stosunku pracy, które byłyby wyrażone przepisami ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o KOWR oraz które miałyby decydować o zaproponowaniu zatrudnienia jednej grupie pracowników z pominięciem kolejnej.
Tym samym decyzja Pełnomocnika ds. KOWR była arbitralna i pozbawiona uzasadnienia. Nie można było zatem wykluczyć, że przyczyny niezłożenia powódce propozycji zatrudnienia w KOWR pozostawały wyłącznie w związku z przebywaniem na urlopie rodzicielskim.
Ochrona macierzyństwa
Funkcją art. 177 § 1 k.p. jest ochrona macierzyństwa, rozumianego nie tylko w ujęciu indywidualnym, ale przede wszystkim społecznym. W ocenie Rzecznika trudno przyjąć, aby realizacja tak rozumianego celu, mająca oparcie w art. 18 i art. 71 ust. 2 Konstytucji, mogła zostać zniesiona w drodze wygaśnięcia stosunku pracy przy reformie administracji publicznej.
Dyskryminacja
Odmowa dalszego zatrudnienia powódki może być oceniona jako przejaw sprzecznej z art. 32 i 33 Konstytucji dyskryminacji, niezwiązanej z aktem wygaśnięcia stosunku pracy z mocy prawa, lecz z przejawem woli nowego pracodawcy wyrażającej się w niezaproponowaniem powódce dalszego zatrudnienia.
Sprzeczność z prawem UE
Rzecznik uzasadnił w szczególności zarzut naruszenia art. 10 dyrektywy Rady nr 92/85/EWG z 19 października 1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią - w związku z art. 91 ust. 3 Konstytucji poprzez błędne uznanie, że przepisy dyrektywy nie podlegają bezpośredniemu stosowaniu w przypadku błędnej implementacji jej przepisów przez ustawodawcę krajowego. Tymczasem w przypadku spraw z udziałem podmiotów o charakterze publicznym nie ulega wątpliwości, że sąd państwa członkowskiego obowiązany jest odmówić zastosowania przepisu sprzecznego z postanowieniami wtórnego prawa Unii Europejskiej, a to art. 51 ust. 7 ustawy – przepisy wprowadzające ustawę o KOWR.
W opinii Rzecznika nieprzedstawienie powódce propozycji zatrudnienia w nowej instytucji i doprowadzenie do wygaśnięcia jej umowy o pracę pozostawało także w sprzeczności z wiążącymi Polskę postanowieniami art. 8 pkt 2 Europejskiej Karty Społecznej.
III.7043.99.2017