Zgodnie z treścią art. 3 ustawy o pracowniczych programach emerytalnych (PPE) z 2004 r. istotą pracowniczego programu emerytalnego jest długoterminowe gromadzenie środków pochodzących z wpłat pracodawcy oraz uczestnika, wypłacanych uczestnikowi w wieku emerytalnym.
Wiek ten został w ramach PPE zrównany dla obydwu płci i określony na 60 lat. Jest to przejaw dostosowania się polskiego ustawodawcy do unijnej zasady równości kobiet i mężczyzn, która wynika w szczególności z art. 8 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. W Traktacie tym nakazuje się dążyć we wszystkich działaniach do osiągania równości między mężczyznami i kobietami.
Konstrukcja prawna PPE opiera się na wprowadzeniu w danym zakładzie pracy świadczenia pieniężnego w postaci składki podstawowej, finansowanego przez pracodawcę w okresie zatrudnienia danego pracownika uczestniczącego w PPE. W przyszłości stanie się ono częścią emerytury danego pracownika. Jest to więc forma pewnego wynagrodzenia długoterminowo odroczonego w czasie, w niektórych przypadkach nawet o ponad 40 lat. Tym samym pracodawca uczestniczy w finansowaniu świadczeń związanych z ryzykiem starości swojego pracownika. Powyższe jest istotą pracowniczych programów emerytalnych.
Pracownik zatrudniony u pracodawcy, u którego prowadzony jest PPE, otrzymuje możliwość dodatkowego odłożenia środków na swoją emeryturę, finansowanych przez pracodawcę. Pracodawca, podejmując decyzję o wprowadzeniu programu, godzi się na opłacanie (finansowanie) na rzecz pracownika, który przystąpi do PPE, składki podstawowej.
Pracownik może zwiększyć swoje oszczędności, opłacając składkę dodatkową, potrącaną z wynagrodzenia otrzymywanego od pracodawcy prowadzącego PPE. Taka postawa uczestnika programu jest premiowana przez ustawodawcę w postaci zachęt w zakresie zwolnienia oszczędności gromadzonych w ramach PPE z obciążeń publicznoprawnych, szczególnie w zakresie braku nałożenia na ewentualnie wypracowane zyski 19% zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych od dochodów kapitałowych. Warunkiem skorzystania z tej zachęty jest jednakże „zamrożenie” gromadzonych środków aż do osiągnięcia przez uczestnika wieku emerytalnego. Ustawodawca zachęca do oszczędzania w ramach PPE wprowadzając instytucję, która pozwala na odkładanie środków na cele emerytalne w sposób korzystniejszy dla danej osoby kosztowo i administracyjnie niż indywidualne oszczędności tej osoby gromadzone poza PPE.
Zobacz serwis: Wynagrodzenia i inne świadczenia
Konstrukcja prawna PPE polega na długoterminowym i stopniowym gromadzeniu środków przez uczestnika, bez faktycznej możliwości ich wcześniejszej konsumpcji przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Przepisy przyznają oszczędzającym określone zachęty w związku z takim zbieraniem środków, ale też wprowadzają obostrzenia, które w istocie służą rzeczywistej realizacji założonego celu.
W przypadku składki podstawowej zachętą jest wyłączenie kwoty tej składki z wynagrodzenia stanowiącego podstawę naliczania składek na ubezpieczenia społeczne, jak też wyłączenie – na mocy art. 49 ustawy o PPE z 2004 r. – środków zgromadzonych w ramach PPE z egzekucji sądowej i administracyjnej oraz wprowadzenie górnego 15-procentowego limitu wysokości części składki podstawowej, która może być przeznaczona na ochronę ubezpieczeniową. Natomiast ustawowo ograniczono możliwość wypłaty środków z PPE – wprowadzono katalog sztywnych ustawowych przesłanek, których spełnienie przez uczestnika uprawnia go do dokonania wypłat.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych.