Prawo do emerytury lub renty
Na potrzeby ubezpieczeń społecznych za „osobę mającą ustalone prawo do emerytury lub renty” uważa się osobę, która ma stwierdzone przez właściwą instytucję (z reguły w drodze decyzji administracyjnej) prawo do świadczenia pieniężnego z systemu ubezpieczenia społecznego (w Polsce realizowanego przez ZUS i KRUS) albo z zaopatrzenia emerytalnego, którym objęta jest dana grupa zawodowa (np. zaopatrzenie emerytalne funkcjonariuszy Policji czy żołnierzy zawodowych), noszącego nazwę emerytury lub renty. Oprócz emerytury lub renty z krajowego systemu ubezpieczenia społecznego bądź zaopatrzenia emerytalnego, emerytura lub renta może być przyznana z zagranicznego systemu zabezpieczenia społecznego. „Osobą mającą ustalone prawo do emerytury lub renty” jest osoba mająca ustalone prawo do renty rodzinnej z ZUS, lecz nie jest nią osoba, która ma prawo do renty socjalnej czy też renty przyznanej na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.
Zatrudnienie w ramach stosunku pracy
Emeryt lub rencista wykonujący pracę w ramach stosunku pracy podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na takich samych zasadach jak pozostali pracownicy, bez względu na wymiar czasu pracy czy też wysokość przychodów ze stosunku pracy. Oznacza to, że od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania obowiązkowe są dla emeryta (rencisty) zarówno ubezpieczenia społeczne, jak i ubezpieczenie zdrowotne.
Umowa o pracę nakładczą
Osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne, a ubezpieczeniem wypadkowym nie mogą być objęci. Nabycie przez chałupnika prawa do emerytury lub renty diametralnie zmienia jego sytuację prawną w zakresie ubezpieczeń społecznych. Z dniem ustalenia prawa do tego typu świadczenia chałupnik podlega bowiem ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym dobrowolnie, a w konsekwencji nie może zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczeniu chorobowemu mogą bowiem podlegać wyłącznie osoby objęte obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi. Chałupnik będący emerytem lub rencistą podlega jednak obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Umowa-zlecenie
Bardzo często wybieraną przez firmy formą zatrudnienia emeryta lub rencisty jest umowa-zlecenia lub inna umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia (np. kontrakt menedżerski, umowa o zarządzenie przedsiębiorstwem itd.). Wbrew pozorom zasadniczo ta forma zatrudnienia emeryta lub rencisty również wiąże się z obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Emeryt (rencista), który wykonuje pracę w ramach niepracowniczego stosunku zatrudnienia, wynikającego z zawartej umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Jedynie ubezpieczenie chorobowe jest dla niego dobrowolne. Dotyczy to również przypadku, gdy umowa-zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług została zawarta z pracodawcą, z którym emeryt (rencista) pozostaje równocześnie w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy emeryt (rencista) wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Składki na ubezpieczenia za zatrudnionego emeryta lub rencistę