Dla niektórych pracodawców, zobowiązanych do tworzenia ZFŚS i znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej, koszty związane z funkcjonowaniem funduszu mogą okazać się zbyt dużym obciążeniem finansowym. Dlatego, poszukując oszczędności, pracodawcy mogą m.in. podjąć decyzję o rezygnacji z funduszu nawet w trakcie roku.
Jak zrezygnować z funduszu
Może się zdarzyć, że pracodawca (prywatny), który utworzył fundusz, będzie zmuszony np. z powodu problemów finansowych zrezygnować z ZFŚS w trakcie roku. Ustawa o ZFŚS nie zastrzega bowiem, że decyzję a tym samym procedurę zmierzającą do likwidacji funduszu w następnym roku trzeba podjąć przed 1 stycznia.
Rezygnacja z ZFŚS nie może jednak nastąpić z dnia na dzień. Zanim do tego dojdzie, należy podjąć pewne działania, które doprowadzą do zawieszenia funduszu na określony czas bądź bezterminowo, zwłaszcza gdy firma posiada układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania. Odstąpienie od funduszu wymaga zmiany postanowień aktu wewnątrzzakładowego, polegającej na precyzyjnym wskazaniu daty, z jaką pracodawca zamierza zaprzestać prowadzenia funduszu, oraz okresu, przez jaki będzie obowiązywać taka zmiana. Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty wprowadza zmiany dotyczące rezygnacji z funduszu albo w układzie zbiorowym pracy (wówczas zmiana wchodzi w życie z dniem rejestracji), albo – gdy go nie posiada – w regulaminie wynagradzania. Nowy regulamin zaczyna obowiązywać po upływie 2 tygodni od dnia podania go pracownikom do wiadomości w sposób przyjęty w firmie. Modyfikacje w tym zakresie należy wcześniej uzgodnić z zakładową organizacją związkową i uzyskać jej zgodę na piśmie lub, w przypadku gdy nie ma związków zawodowych – z przedstawicielem pracowników wybranym do negocjacji z pracodawcą.
Pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników, u których funkcjonuje układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania, mogą odstąpić od tworzenia tych dokumentów na takich samych zasadach, jakie obowiązują przy wprowadzaniu zmian w ich treści.
Przykłady zapisów dotyczących rezygnacji z ZFŚŚ w regulaminie wynagradzania
1. Rezygnacja bezterminowa:
„Począwszy od 1 marca 2012 r. Zakład Mechaniki Pojazdowej s.c. nie tworzy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych”.
2. Rezygnacja na czas określony:
„Od 1 lipca 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. „Arka” spółka z o.o. nie tworzy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych”.
Firmy zatrudniające poniżej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, nieposiadające regulaminu wynagradzania, ale u których funkcjonuje ZFŚS, mogą podjąć decyzję o jego likwidacji samodzielnie, bez konsultacji z personelem.
ZFŚS w firmie to przede wszystkim konieczność dokonywania corocznych odpisów podstawowych oraz ewentualnie nieobowiązkowych zwiększeń. Dla niektórych pracodawców takie koszty mogą okazać się zbyt dużym obciążeniem finansowym, dlatego potrzeba oszczędności często zmusza firmy do obniżania wydatków w trakcie roku. W ramach oszczędności można obniżyć wysokość odpisu poniżej limitu ustawowego, ale w niektórych przypadkach pracodawcy podejmują bardziej radykalne decyzje, np. o całkowitej rezygnacji z ZFŚS.
Firma, która zdecydowała o odstąpieniu od tworzenia funduszu w trakcie roku powinna ustalić i przekazać na konto ZFŚS część odpisów odpowiadającą okresowi, przez jaki fundusz był utrzymywany. Odpis należałoby zatem naliczyć proporcjonalnie. Co prawda, z przepisów ustawy o ZFŚS takie postępowanie nie wynika bezpośrednio, ale rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zfśs (Dz.U. Nr 43, poz. 349), wskazuje na sposób obliczania przeciętnej liczby zatrudnionych, który (...) stosuje się również w przypadku, gdy pracodawca działał w okresie krótszym niż jeden rok kalendarzowy albo naliczał odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na niepełny rok kalendarzowy. Wynika z tego, że przepisy przewidują jednak ustalanie odpisu niższego niż całoroczny, czyli na niepełny rok kalendarzowy.
WAŻNE
W przypadku rezygnacji z tworzenia funduszu w trakcie roku kalendarzowego pracodawca odprowadza na rachunek funduszu odpis w wysokości proporcjonalnej do okresu prowadzenia ZFŚS.
W pierwszej kolejności, na początku roku, należy naliczyć odpis na ogólnych warunkach, tj., co do zasady, biorąc za podstawę przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku (lub w drugim jego półroczu, jeśli było wyższe), ogłoszone w lutym danego roku przez prezesa GUS, oraz przeciętną planowaną w danym roku kalendarzowym liczbę pracowników zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy (po przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy). W 2012 r. kwota bazowa odpisu jest taka sama, jaka obowiązywała w 2011 r. i stanowi ją kwota wynagrodzenia z II półrocza 2010 r., tj. 2917,14 zł. Po raz pierwszy kwoty podstawowych odpisów i zwiększeń zostały „zamrożone”. Zmianę do ustawy o ZFŚS wprowadziła ustawa z 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz.U. Nr 291, poz. 1707).
WAŻNE
W 2012 r. podstawą naliczenia odpisu na ZFŚS jest kwota obowiązująca w 2011 r., tj. 2917,14 zł.
Jak ustalić wysokość proporcjonalnego odpisu na fundusz
Pierwszym etapem w firmach, które początkowo utworzyły fundusz, jest ustalenie całorocznego odpisu według planowanej liczby zatrudnionych. Przy obliczaniu przeciętnej liczby pracowników w danym roku kalendarzowym (obrachunkowym) należy dodać przeciętne liczby zatrudnionych w poszczególnych miesiącach i otrzymaną sumę podzielić przez 12. Naliczony odpis należy przekazać w dwóch ratach. Pierwszą, stanowiącą 75% sumy, należy przelać na wyodrębniony rachunek do 31 maja, a drugą w pozostałej wysokości – do końca września. Ustalając wysokość środków wpłacanych na ZFŚS, pracodawca może skorygować należną kwotę w zależności od zmian w zatrudnieniu. W przypadku rezygnacji z funduszu w trakcie roku, kwotę odpisu należy ponownie przeliczyć z uwzględnieniem okresu prowadzenia ZFŚS.
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Jak skutecznie zrezygnować z ZFŚS w trakcie roku