Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 1999 r. stwierdził, że jeżeli pracodawca nie uzyskuje wymaganej przez prawo zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem-działaczem związkowym, to pracownikowi przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy nawet wówczas, gdy dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Taki jest sens szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy, wynikającej z art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Co do zasady sąd powinien więc uwzględnić roszczenie związkowca, ponieważ przepisy są w tym zakresie jednoznaczne. Bywa jednak, że orzecznictwo Sądu Najwyższego odchodzi od tej zasady, gdy uzna zachowanie związkowca za nadużycie.
Rodzaj roszczeń
Nieuzasadnione wypowiedzenie lub naruszające przepisy o wypowiedzeniu rozwiązanie umowy może skutkować wystąpieniem na drogę sądową. Zwolniony działacz może żądać bezskuteczności wypowiedzenia, przywrócenia do pracy bądź odszkodowania (art. 45 § 1 k.p.). Pierwsze z roszczeń zasądzone może być wyłącznie wtedy, gdy umowa nie uległa jeszcze rozwiązaniu – w okresie biegnącego wypowiedzenia. Przywrócenie pracownika do pracy sąd zasądzi, gdy faktycznie dojdzie do rozwiązania umowy. Wówczas przywrócenie następuje na poprzednich warunkach. W zależności od wniosku działacza sąd może też zasądzić odszkodowanie. Wyjątkowo żądanie uznania bezskuteczności lub przywrócenia do pracy nie zostanie uwzględnione, gdy sąd ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. Wówczas sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Z ustawy wynika, że takiego wyjątku sąd pracy nie ma prawa zastosować do chronionego związkowca, ponieważ tego przepisu nie stosuje się m.in. do pracowników, których ochrona wynika z regulacji szczególnych (art. 45 § 3 k.p.). Jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 27 lutego 2001 r. uznał, że w miejsce żądanego przywrócenia do pracy możliwe jest na podstawie art. 4771 § 2 k.p.c. zasądzenie odszkodowania przewidzianego w art. 56 k.p. wobec pracownika pełniącego funkcję w zakładowej organizacji związkowej, który rażąco naruszył podstawowe obowiązki pracownicze i z którym rozwiązano umowę bez wypowiedzenia z naruszeniem prawa, jeśli sąd uzna nadużycie prawa (art. 8 k.p.).
Więcej na ten temat znajdziesz w płatnej części serwisu w artykule: Utrata szczególnej ochrony stosunku pracy