Od 1 stycznia 2009 r. ZUS przyznaje tzw. nową emeryturę. Świadczenie to ustalane jest przez podzielenie podstawy jego obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwania życia dla wieku, w którym wnioskodawca przechodzi na emeryturę. Podstawą obliczenia nowej emerytury jest suma zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS.
Dla kogo nowa emerytura
Nowa emerytura przysługuje przede wszystkim osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. ZUS oblicza emeryturę na nowych zasadach również dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., które kontynuowały ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego oraz wystąpiły z wnioskiem o emeryturę po 31 grudnia 2008 r., a wysokość ustalonego w ten sposób świadczenia jest wyższa od emerytury obliczonej na dotychczasowych zasadach.
Osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które wiek uprawniający do emerytury ukończyły (ukończą) w latach 2009–2013, a także spełnią inne dodatkowe warunki, ZUS oblicza świadczenie w mieszanej wysokości, tj. częściowo według dotychczasowych, a częściowo według nowych zasad, jeśli taki sposób wyliczenia jest korzystniejszy od obliczenia emerytury całkowicie „po nowemu”.
Praca po przyznaniu emerytury
Osoby, którym ZUS przyznał emeryturę, mogą być zatrudnione i osiągać z tego tytułu przychód. Jeśli ukończyły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), mogą bez ograniczeń dorabiać do swojego świadczenia. W przypadku gdy nie osiągnęły tego wieku, a wykonują działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, uzyskiwany przez nich przychód nie może przekroczyć określonych progów zarobkowych. Pierwszy z nich to 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, którego przekroczenie powoduje odpowiednie zmniejszenie emerytury. Drugi próg zarobkowy wynosi 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W razie jego przekroczenia ZUS zawiesza wypłacane świadczenie.
Czytaj także: Przejście z renty na emeryturę >>
Wykonywanie zatrudnienia przez osobę uprawnioną do emerytury obliczonej w całości lub w części na nowych zasadach przynosi jej nie tylko dodatkowy dochód, ale uprawnia również do ubiegania się o przeliczenie przyznanego świadczenia. Taką możliwość przewiduje art. 108 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.
Uwzględnienie nowych składek emerytalnych
Ponowne ustalenie nowej emerytury polega na doliczeniu odpowiednio wyliczonej kwoty do dotychczasowej wysokości świadczenia. W tym celu ZUS ustala najpierw kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne jej ustalenie. Następnie kwotę tych składek (odpowiednio zwaloryzowanych) dzieli przez średnie dalsze trwanie życia, ustalone dla wieku emeryta, obowiązujące w dniu złożenia wniosku o przeliczenie emerytury. Ustalona w ten sposób kwota podlega doliczeniu do wysokości wypłacanego dotychczas świadczenia.
Taki sposób przeliczenia emerytury dotyczy zarówno świadczenia ustalanego całkowicie na nowych zasadach, jak również emerytury obliczonej w części według nowych, a w części według starych zasad.
Przykład
Barbara K. urodzona 1 sierpnia 1950 r. od sierpnia 2010 r. ma ustalone prawo do emerytury obliczonej częściowo (w 70%) na starych, a częściowo (w 30%) na nowych zasadach. Wysokość świadczenia została ustalona w kwocie 1750,60 zł. Po przyznaniu emerytury uprawniona ponownie podjęła zatrudnienie. W czerwcu 2011 r. wystąpiła z wnioskiem o ponowne ustalenie tego świadczenia z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzonych na koncie w ZUS w czasie kontynuowania pracy. Organ wypłacający emeryturę rozpatrzył ten wniosek pozytywnie. Dokonując przeliczenia, podzielił kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej w okresie od sierpnia 2010 r. do maja 2011 r. (9730,20 zł) przez średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku 60 lat i 10 miesięcy (244,2 miesięcy). Uzyskaną w ten sposób kwotę (39,85 zł) zsumował z dotychczasową kwotą świadczenia (1750,60 zł + 39,85 zł = 1790,45 zł).
Kiedy można wystąpić z wnioskiem
Przeliczenie emerytury z uwzględnieniem nowych składek emerytalnych możliwe jest wyłącznie na wniosek osoby uprawnionej zgłoszony w jednostce ZUS wypłacającej świadczenie. Wniosek ten zostanie rozpatrzony pozytywnie tylko wówczas, gdy emeryt wystąpi z nim nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego. Nie znaczy to jednak, że od przyznania emerytury musi upłynąć pełne 12 miesięcy. Istotne jest to, aby zakończył się rok kalendarzowy, w którym uzyskał on prawo do tego świadczenia.
Czytaj także: Komu ZUS zawiesi emeryturę >>
Od zasady, zgodnie z którą wniosek o przeliczenie nowej emerytury może zostać zgłoszony dopiero po upływie roku kalendarzowego, przewidziany został jeden wyjątek. Emeryt, który nie podlega już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wniosek o ponowne ustalenie emerytury może zgłosić w każdym czasie po ustaniu tych ubezpieczeń.
Osoba, której ZUS raz przeliczył nową emeryturę, może występować z kolejnymi wnioskami o ponowne ustalenie świadczenia. Ważne jest jedynie, aby każdy następny wniosek składała po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym nastąpiło poprzednie ustalenie wysokości emerytury. Jedynie wówczas, gdyby taka osoba przestała podlegać ubezpieczeniu, kolejny wniosek o przeliczenie może zgłosić w każdym czasie po jego ustaniu.
Przykład
Marek B. urodzony 12 lipca 1946 r. po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (65 lat) w lipcu 2011 r. kontynuował (do 31 lipca 2011 r.) zatrudnienie i podleganie z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym. W sierpniu 2011 r. zgłosił wniosek o emeryturę i obliczenie jej na nowych zasadach. ZUS przyznał mu to świadczenie od 1 sierpnia 2011 r. Kilka dni później uprawniony ponownie podjął zatrudnienie, które zamierza kontynuować do 31 października 2013 r. Już w styczniu 2012 r. może on wystąpić z pierwszym wnioskiem o ponowne ustalenie emerytury z uwzględnieniem składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzonych na koncie w ZUS od 1 sierpnia do 31 grudnia 2011 r. Po 31 grudnia 2012 r. będzie mógł wnioskować o przeliczenie emerytury ze składek zewidencjonowanych w całym 2012 r., a po 31 października 2013 r. – z uwzględnieniem składek z okresu styczeń – październik 2013 r.
Podstawa prawna:
- art. 108 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.),
- Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 24 marca 2011 r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (MP nr 25, poz. 272).