Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych wprowadziła obowiązująca od 1 stycznia 2009 r. ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tzw. ustawa pomostowa). Składki te trafiają do Funduszu Emerytur Pomostowych, z którego są finansowane następnie wypłaty tych emerytur.
Za kogo trzeba płacić składkę
Pracodawca jest zobowiązany do opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych za okres od 1 stycznia 2010 r. za pracownika, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po 31 grudnia 1948 r.,
- wykonuje prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w załączniku nr 1 lub 2 do ustawy pomostowej.
Pracodawca jest zobowiązany opłacać składki za wszystkich pracowników spełniających wymienione warunki, bez względu na to, czy wykonują oni zatrudnienie w pełnym czy w niepełnym wymiarze czasu pracy. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej ZUS uwzględnia tylko okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wykonywanego na pełnym etacie.
Czytaj także: Czy można pracować i pobierać emeryturę pomostową >>
Może się zdarzyć, że pracodawca zawarł z pracownikiem więcej niż jedną umowę o pracę, a nie wszystkie z nich dotyczą wykonywania prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W takim przypadku obowiązek opłacania składek na FEP ma on wyłącznie w odniesieniu do tych umów, które obejmują obowiązek świadczenia pracy „szczególnej”.
Składki na FEP należy opłacać za okres od dnia zatrudnienia pracownika na stanowisku pracy, na którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, do dnia ustania zatrudnienia na tym stanowisku.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, którą jest przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, że składki na FEP powinny być opłacane m.in. od wynagrodzenia zasadniczego, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatków, nagród czy też ekwiwalentów za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Jeśli pracodawca zawarł dodatkowo z pracownikiem umowę agencyjną, umowę-zlecenie, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy-zlecenia, lub umowę o dzieło, od przychodu wypłaconego pracownikowi z tytułu tej umowy również powinien opłacić składkę na FEP. Bez znaczenia jest w tym przypadku, czy w ramach umowy cywilnoprawnej pracownik wykonuje pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze czy też inne zatrudnienie.
Składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych należy opłacać od tych wszystkich składników stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, które są należne za okres, w którym pracownik wykonywał zatrudnienie w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Składką nie są więc objęte składniki przychodu należne za okresy, w których praca „szczególna” nie była wykonywana.
W podstawie wymiaru składki na Fundusz Emerytur Pomostowych nie uwzględnia się kwot wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, a także świadczeń w razie choroby i macierzyństwa (np. zasiłków chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego czy świadczenia rehabilitacyjnego). Nie stanowią również podstawy wymiaru składki na FEP składniki wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (m.in. nagrody jubileuszowe, odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy czy też zapomogi losowe).
Czytaj także: Składki na Fundusz Emerytur Pomostowych po ustaniu zatrudnienia >>
Przykład
Pracodawca zatrudnia pracownika od 1 stycznia 2005 r., w tym od 1 lipca 2011 r. przy pracy w szczególnych warunkach wymienionej w załączniku nr 1 do ustawy pomostowej. Dodatkowo zawarł z nim umowę o dzieło, w ramach której pracownik wykonuje zatrudnienie niebędące „pracą szczególną”. W październiku z tytułu stosunku pracy pracodawca wypłacił mu wynagrodzenie zasadnicze, dodatek stażowy, nagrodę za pierwsze półrocze 2011 r. oraz zapomogę pieniężną ze względu na śmierć żony. Trzy pierwsze składniki stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ale składkę na FEP pracodawca powinien opłacić tylko od płacy zasadniczej oraz dodatku stażowego. Wypłacona nagroda przysługuje bowiem za okres, w którym pracownik nie świadczył pracy w szczególnych warunkach. Również wypłacona zapomoga nie jest objęta składką na FEP, gdyż została wyłączona z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Ustalając podstawę wymiaru składki na FEP, pracodawca powinien natomiast doliczyć przychód wypłacony pracownikowi z tytułu umowy o dzieło.
Opłacanie i rozliczanie składek
Stopa procentowa składki na Fundusz Emerytur Pomostowych jest jednakowa dla wszystkich i wynosi 1,5% podstawy jej wymiaru. Składkę finansuje w całości pracodawca, wpłacając ją na wskazany przez ZUS rachunek bankowy odrębną wpłatą.
Zasadą jest, że składki na FEP za wszystkich pracowników pracodawca powinien opłacać w terminach przewidzianych do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, tj. nie później niż do:
- 5. dnia następnego miesiąca – jeśli jest jednostką budżetową lub samorządowym zakładem budżetowym,
- 15. dnia następnego miesiąca – jeśli nie jest żadnym z ww. podmiotów.
Warto podkreślić, że pracodawca jest zobowiązany do opłacenia składek na FEP również za pracowników wykonujących prace górnicze w rozumieniu art. 50c ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.), choć nie zostały one wymienione w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy pomostowej. Obowiązek ten odnosi się jednak wyłącznie do osób, które uzyskały prawo do emerytury pomostowej z tytułu wykonywania takich prac przez co najmniej 15 lat. Składki te muszą być opłacone jednorazowo za cały okres wykonywania prac górniczych po uzyskaniu przez pracownika prawa do emerytury pomostowej. Termin na opłacenie składek (do 5. lub 15. dnia następnego miesiąca) należy liczyć od miesiąca, w którym ZUS ustalił prawo do tego świadczenia.
Składki na FEP za wszystkich pracowników, za których pracodawca jest zobowiązany je opłacić za dany miesiąc, są rozliczane w deklaracji rozliczeniowej sporządzanej na formularzu ZUS DRA. W tym celu wypełnia on IX blok danych: „Zestawienie należnych składek na Fundusz Emerytur Pomostowych”.
Podstawa prawna:
- art. 35–37 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656 ze zm.).