Anna i Szymon S. na początku października 2007 r. kupili w biurze podróży A. wycieczkę do Egiptu. Zgodnie z umową Anna i Szymon S. mieli mieszkać w dwuosobowym pokoju z pełnym wyżywieniem w czterogwiazdkowym hotelu (według kategoryzacji egipskiej) w jednym z kurortów egipskich. Do obowiązków biura podróży należało także zapewnienie polskojęzycznego rezydenta.
Po przylocie małżeństwa S. na miejsce okazało się, że pokój w hotelu nie został zarezerwowany, a próby kontaktu z rezydentem – zarówno w Egipcie, jak i w Polsce – nie powiodły się. Po wielogodzinnym oczekiwaniu, wieczorem przewieziono ich do innego hotelu i zakwaterowano w pokoju o znacznie niższym standardzie niż przewidziany w umowie, na co dzień przeznaczonym dla pracowników obsługi hotelu. Pokój – położony w piwnicy – był zagrzybiony i brudny, z niewymienioną pościelą. Następnego dnia Anna i Szymon S. zostali przeniesieni do innego pokoju w tym hotelu, spełniającego standardy wynikające z umowy, lecz musieli w nim zamieszkać z dwojgiem innych, nieznanych im wcześniej uczestników wycieczki. Dopiero trzy dni przed zakończeniem pobytu w Egipcie otrzymali dwuosobowy pokój, jednak w zupełnie innym hotelu.
Po powrocie małżeństwo S. zażądało zwrotu 2/3 kosztów wycieczki oraz po 5000 zł z tytułu zadośćuczynienia. Ostatecznie w pozwie sądowym sprecyzowali żądania o zapłatę na rzecz każdego powoda kwot po 1260 zł z tytułu odszkodowania oraz kwot po 3500 zł z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną naruszeniem ich dobra osobistego w postaci „prawa do czerpania satysfakcji z zakupionej imprezy turystycznej” i „udanego urlopu”.
Orzeczenia sądów i pytanie prawne
Sąd pierwszej instancji zasądził od biura podróży na rzecz powodów żądane kwoty 2/3 kosztów wycieczki. Jednak w całości oddalił powództwo o zadośćuczynienie. Uzasadniając wyrok sąd wskazał, że zadośćuczynienie może być przyznane jedynie w przypadku odpowiedzialności deliktowej (delikt – czyn niedozwolony), tymczasem odpowiedzialność strony pozwanej ma charakter kontraktowy. Zdaniem sądu, prawo do „udanego urlopu” nie jest dobrem osobistym podlegającym ochronie na podstawie art. 24 i 448 Kodeksu cywilnego.
Jak w czasie urlopów wypoczynkowych zastępować pracowników >>
Anna i Szymon S. złożyli więc apelację, w wyniku której do Sądu Najwyższego wpłynęło pytanie prawne sądu II instancji dotyczące odpowiedzialności za szkodę niemajątkową wyrażającą się pojęciem „zmarnowanie urlopu”.
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy uznał, że biuro podróży może wyrządzić szkodę niemajątkową w postaci „zmarnowanego urlopu” lub „straconego wypoczynku”, a podstawą odpowiedzialności jest art. 11 ust. 1 ustawy o usługach turystycznych. Przepis ten stanowi, że organizator turystyki odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy o świadczenie usług turystycznych, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest spowodowane wyłącznie:
- działaniem lub zaniechaniem klienta,
- działaniem lub zaniechaniem osób trzecich, nieuczestniczących w wykonywaniu usług przewidzianych w umowie, jeżeli tych działań lub zaniechań nie można było przewidzieć ani uniknąć, albo
- siłą wyższą.
W uzasadnieniu uchwały SN (III CZP 79/10) wskazał, że szkoda taka ma charakter niematerialny, gdyż w majątku poszkodowanego nie dochodzi z tego tytułu do jakiegokolwiek uszczerbku. Jest poza tym oczywiste, że przyjemność oczekiwana w związku z podróżą (urlopem), a nieuzyskana w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zawartej umowy, pozostaje wyłącznie w sferze wrażeń i uczuć. Jest więc zjawiskiem czysto psychicznym, pozbawionym elementu majątkowego lub komercyjnego. Zarazem nie ma ona charakteru szkody powodującej naruszenie dóbr osobistych. W ramach istniejących instrumentów ochrony cywilnoprawnej ochrona dóbr osobistych ma charakter wyjątkowy, w związku z czym sięganie do jej mechanizmów powinno następować z odpowiednią ostrożnością i powściągliwością, bez tendencji do sztucznego poszerzania katalogu tych dóbr. Wierzyciel ma prawo do pełnego naprawienia szkody z tytułu niewykonania zobowiązania. W takim przypadku szkoda obejmuje zarówno poniesione straty, jak i utracony zysk, biorąc pod uwagę jakąkolwiek korzyść finansową wierzyciela spowodowaną uniknięciem kosztów albo strat. Może mieć również charakter niemajątkowy i obejmować także cierpienia fizyczne oraz psychiczne.
Wnioski z orzeczenia
Pracownik, który ma zmarnowany urlop z powodu nieudolności lub złej woli biura podróży, ma prawo – jako osoba fizyczna – kierować przeciwko organizatorowi wycieczki wszelkie roszczenia, obejmujące nie tylko zwrot niesłusznie poniesionych kosztów, ale też żądanie zadośćuczynienia za krzywdę w postaci braku satysfakcji z powodu nieudanego wyjazdu. Należy jednak pamiętać, że roszczenia te należy odpowiednio udowodnić, zgodnie z zasadą, że ciężar dowodu spoczywa na powodzie (zob. art. 6 Kodeksu cywilnego).