Często zdarza się tak, że pracownicy w związku z rozwiązaniem umowy o pracę otrzymują dodatkowe świadczenia pieniężne. Powstaje więc pytanie – czy pracownik w przypadku przywrócenia go do pracy ma obowiązek zwracać pracodawcy otrzymane świadczenia.
Odprawa z tytułu zwolnień grupowych
W sytuacji gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 20 pracowników, ma obowiązek stosować tzw. ustawę o zwolnieniach grupowych. Zgodnie z tym aktem, jeżeli jedynym powodem zwolnienia pracownika za wypowiedzeniem lub na podstawie porozumienia stron jest przyczyna leżąca po stronie pracodawcy – ma on obowiązek wypłacić stosowną odprawę.
Odprawa ma niejako rekompensować pracownikowi utratę pracy. Jeżeli jednak pracownik odwoła się do sądu i ten go przywróci do pracy, pracownik powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu takiej odprawy. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 12 marca 2010 r. pracownik, wnosząc pozew o przywrócenie go do pracy, musi liczyć się z tym, że powództwo może zostać uwzględnione i wtedy odpadnie podstawa wypłaty odprawy z art. 8 ustawy z 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, a odprawa wypłacona z tej przyczyny stanie się świadczeniem nienależnym (II PK 272/09).
Kiedy przywrócenie pracownika do pracy może być uznane niecelowe >>
Pracodawca może dochodzić zwrotu tego świadczenia na podstawie instytucji wywodzącej się z prawa cywilnego, tzw. bezpodstawnego wzbogacenia (art. 410 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
WAŻNE!
Do zwrotu nie będzie zobowiązany pracownik, który wykaże, że odprawa została zużyta w taki sposób, że nie jest już wzbogacony.
Ponadto w przypadku odprawy z tytułu zwolnień grupowych Sąd Najwyższy orzekł, że może ona być zaliczona na poczet wynagrodzenia po przywróceniu pracownika do pracy. W wyroku z 9 listopada 1990 r. Sąd stwierdził, że odprawa wypłacona pracownikowi w związku z rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, po przywróceniu do pracy podlega zaliczeniu na poczet wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy (wyrok SN z 9 listopada 1990 r., I PR 351/90).
Składki po przywróceniu do pracy >>
W związku z tym po przywróceniu pracownika do pracy pracodawca powinien wystosować do podwładnego pismo, w którym prosi o zwrot odprawy w wyznaczonym terminie.
WAŻNE!
Jeżeli pracownik nie odda odprawy we wskazanym terminie, pracodawca będzie mógł żądać odsetek za każdy dzień zwłoki.
Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia
Jeżeli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników, pracodawca może, w celu wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, skrócić okres 3-miesięcznego wypowiedzenia, najwyżej jednak do 1 miesiąca. W takim przypadku pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia (art. 361 k.p.).
Odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia to świadczenie, które przysługuje pracownikowi w sytuacji, gdy pracodawca skraca okres wypowiedzenia i nie jest świadczeniem wypłacanym „obok” zwolnienia czy świadczeniem dodatkowym. Podwładny otrzymałby je również, gdyby pracował do końca okresu wypowiedzenia. A ponieważ pensja wypłacana w okresie wypowiedzenia nie podlega zwrotowi, tak samo nie podlega mu świadczenie za skrócony okres wypowiedzenia.
Ekwiwalent za urlop
W przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny (art. 171 § 1 k.p.).
WAŻNE!
Ekwiwalent za niewykorzystany urlop jest to świadczenie wypłacane zamiast udzielania urlopu wypoczynkowego w naturze i skutkuje tym, że w razie nawiązania kolejnej umowy o pracę pracownik nie będzie miał już prawa do wykorzystania urlopu wypoczynkowego obejmującego okres przed rozwiązaniem stosunku pracy.
W związku z tym, jeżeli pracodawca zwalnia podwładnego i wypłaca ekwiwalent za niewykorzystany urlop – w pełni wywiązuje się z obowiązku „udzielenia urlopu”. Jeżeli pracownik następnie jest przywracany do pracy, to urlop nalicza się od początku, od momentu powrotu do pracy, w stosunku proporcjonalnym.
Pomniejszenie wynagrodzenia o uzyskaną pensję
W trakcie trwania rozprawy sądowej pracownik może podjąć inną pracę. Działanie takie jest jak najbardziej dozwolone, ponieważ sam fakt trwania rozprawy nie może pozbawić pracownika środków do życia.
Jakie odszkodowanie przysługuje pracownikowi za wadliwe wypowiedzenie umowy o pracę >>
Do 1996 r. każda pensja uzyskana na podstawie umowy o pracę pomniejszała wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przywracanego pracownika. Natomiast po nowelizacji Kodeksu pracy z 2 lutego 1996 r. nie ma już zapisu mówiącego o tym, że wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy, zmniejsza się o wynagrodzenie za pracę, które pracownik uzyskał, podejmując w tym czasie zatrudnienie w innym zakładzie pracy. W związku z tym, nawet jeżeli pracownik podejmie pracę w trakcie trwania sprawy sądowej, nie ma podstaw, aby zmniejszać pensję, dlatego że w tym czasie pracował i uzyskiwał wynagrodzenie.
Brak jest podstaw do odliczenia od wynagrodzenia korzyści uzyskanych przez pracownika w tym czasie na podstawie innych tytułów prawnych niż stosunek pracy (wyrok SN z 14 listopada 1980 r., I PRN 117/80).
Nigdy nie było natomiast wątpliwości co do tego, że zatrudnienie w tym czasie na umowę cywilnoprawną nie pomniejsza wynagrodzenia pracownika po przywróceniu do pracy.
Podstawa prawna:
- art. 361, 45, 47, 171 Kodeksu pracy,
- art. 8 ust. 1 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU z 2003 r. nr 90, poz. 844 ze zm.).
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 12 marca 2010 r. (II PK 272/09, niepubl.),
- wyrok SN z 9 listopada 1990 r. (I PR 351/90, OSP 1991/7/169),
- wyrok SN z 14 listopada 1980 r. (I PRN 117/80, OSNC 1981/6/110).