W przypadku powstania pewnych zdarzeń życiowych pracodawca jest zobowiązany zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z Kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do Kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa.
Jedną z takich okoliczności jest tzw. urlop okolicznościowy. Pojęcia tego używa się w praktyce do zwolnień z pracy w szczególnych sytuacjach rodzinnych i osobistych pracownika, które uniemożliwiają mu stawienie się i świadczenie pracy. Natomiast żadne przepisy prawa pracy nie zawierają definicji legalnej tego typu zwolnienia.
Odmowa udzielenia pracownikowi dnia wolnego >>
Pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:
- 2 dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy,
- 1 dzień – w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką.
Pracodawca powinien udzielić zwolnienia w terminie wskazanym przez pracownika, przy czym z uwagi na cel zwolnienia powinien on co do zasady pokrywać się z datą zdarzenia, które uzasadnia urlop. Z kolei udzielenie tego zwolnienia w terminie dużo późniejszym niż data powstania zdarzenia mogłoby być uzasadnione jedynie wówczas, gdyby pracownik udowodnił, że w tym właśnie czasie ma załatwić sprawy związane z taką okolicznością (np. w związku z potrzebą zgłoszenia urodzenia dziecka w urzędzie stanu cywilnego).
Wynagrodzenie za urlop
Za czas zwolnienia od pracy z powodu urlopu okolicznościowego pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Wynagrodzenie z tytułu tych zwolnień oblicza się zgodnie z rozporządzeniem w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, (zwanym dalej rozporządzeniem urlopowym).
Wskazane przepisy wprowadzają zasadę, w myśl której przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z jednym tylko wyjątkiem – składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy. Takie sformułowanie odsyła nas z kolei do następnych uregulowań, tj. zasad wynikających z przepisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop.
Obliczając wynagrodzenie za urlop okolicznościowy, w pierwszej kolejności należy ustalić stawkę wynagrodzenia za ten urlop ze stałych składników wynagrodzenia. Następnie ustala się kwotę wynagrodzenia za urlop okolicznościowy ze zmiennych składników.
Przykład
Pracownik jest zatrudniony w podstawowym systemie czasu pracy na pełny etat. Jego wynagrodzenie wynosi 2000 zł miesięcznie. W marcu, kwietniu i maju otrzymał dodatkowo premię odpowiednio w wysokościach: 600 zł, 400 zł i 500 zł. Ponadto w maju przebywał 2 dni na urlopie okolicznościowym w związku ze ślubem.
Przy obliczeniu jego wynagrodzenia bierze się pod uwagę wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze i premię za maj. Jego wynagrodzenie za 2 dni urlopu wyniesie więc: 257,60 zł, co wynika z obliczenia:
- miesięczną stawkę wynagrodzenia w maju dzieli się przez liczbę godzin do przepracowania w maju:
2000 : 152 godz. (wymiar godzin pracy w maju) = 13,16 zł,
- otrzymaną stawkę godzinową mnoży się przez liczbę godzin wyznaczonych pracownikowi do przepracowania w czasie, w którym korzystał z urlopu okolicznościowego:
13,16 zł × 16 godz. = 210,56 zł,
- następnie oblicza się wynagrodzenie ze zmiennych składników – premię z maja dzieli się przez liczbę godzin faktycznie przepracowanych przez pracownika w tym miesiącu, tj. 136 godz.:
(152 godz. do przepracowania – 16 godz. urlopu okolicznościowego = 136 godz.): 500 zł : 136 godz. = 3,68 zł/godz.,
- obliczoną stawkę godzinową ze zmiennych składników wynagrodzenia mnoży się przez liczbę godzin wyznaczonych pracownikowi do przepracowania w czasie, w którym korzystał z urlopu okolicznościowego, tj.:
3,68 zł × 16 godz. = 58,88 zł,
- otrzymane kwoty wynagrodzenia za urlop okolicznościowy ze stałych i zmiennych składników należy zsumować:
210,56 zł + 58,88 zł = 269,44 zł.
Ustalając wynagrodzenie za urlop okolicznościowy zmienne składniki uwzględniane będą wyłącznie z miesiąca, w którym pracownik przebywał na urlopie okolicznościowym, nie zaś z 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym był urlop.
Zasady, tryb oraz podstawy udzielania urlopów okolicznościowych >>
Należy pamiętać, że wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, z wyłączeniem:
- jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie,
- wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
- gratyfikacji (nagród) jubileuszowych,
- wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, a także za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,
- dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,
- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- kwoty wyrównania do wynagrodzenia za pracę do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
- nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowego wynagrodzenia rocznego, należności przysługujących z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,
- odpraw emerytalnych lub rentowych albo innych odpraw pieniężnych,
- wynagrodzenia i odszkodowania przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy,
- należności przysługujących pracownikowi zgodnie z przepisami ustawy o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców – w okresie objęcia go przestojem ekonomicznym lub obniżonym wymiarem czasu pracy.
WAŻNE!
Pracownikowi, który nie wykorzystał dni wolnych „okolicznościowych”, nie przysługuje ekwiwalent pieniężny z tego tytułu.
Podstawa prawna:
- art. 80, 297 Kodeksu pracy,
- § 15, 16 rozporządzenia MPiPS z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (DzU nr 60, poz. 281 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.),
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.).