Instrumentem do realizacji powyższego obowiązku jest ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (zwana dalej ustawą), która reguluje zasady tworzenia przez pracodawców zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zwanego dalej funduszem) i zasady gospodarowania środkami tego funduszu.
Fundusz przeznaczony jest na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z niego, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.
Tym samym działalność socjalna prowadzona przez pracodawcę na podstawie ustawy obejmuje nie tylko usługi świadczone na rzecz różnych form wypoczynku, ale także działalność kulturalno-oświatową, sportowo-rekreacyjną, opiekę nad dziećmi w żłobkach, przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, również udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Tworzenie funduszu
Pracodawcy prowadzący działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w ustawie o finansach publicznych, tworzą fundusz bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników. Pozostali pracodawcy obligatoryjnie tworzą fundusz, gdy zatrudniają według stanu na dzień 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty. Przy czym u tych drugich układ zbiorowy pracy może postanawiać, że fundusz nie będzie tworzony.
Obciążenia podatkowe świadczeń z zfśs >>
U pracodawcy, u którego zatrudnionych jest mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, fundusz może być tworzony lub może być wypłacane świadczenie urlopowe, o którym mowa poniżej.
Fundusz tworzy się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych.
W 2010 r. odpis podstawowy wynosi:
- na jednego pracownika – 1047,84 zł,
- na jednego pracownika wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze, w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych – 1397,13 zł.
Odpis na jednego młodocianego wynosi:
- w pierwszym roku nauki – 139,71 zł,
- w drugim roku nauki – 167,66 zł,
- w trzecim roku nauki – 195,60 zł.
Na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, wysokość odpisu może wynieść 1222,48 zł.
Pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą zwiększyć fundusz o 174,64 zł na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki.
Dofinansowanie urlopu wypoczynkowego
Z funduszu mogą być finansowane tylko te rodzaje działalności socjalnej, które są zawarte w ustawowej definicji pojęcia „działalność socjalna”.
Tak więc ze środków funduszu mogą być dofinansowane pobyty w sanatorium, kolonie, zimowiska, ale przede wszystkim wycieczki krajowe i zagraniczne, wczasy zorganizowane we własnym zakresie, w tym tzw. wczasy pod gruszą.
O przesłankach, po spełnieniu których będzie przysługiwać dofinansowanie, decyduje zakładowy regulamin funduszu ustanawiany przez pracodawcę.
Zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu oraz zasady przeznaczania środków na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej określa pracodawca w regulaminie ustalanym zgodnie z przepisami ustawy o związkach zawodowych. Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, uzgadnia regulamin z pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Uprawnionymi do korzystania z funduszu są pracownicy i ich rodziny, a także emeryci i renciści – byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z funduszu.
Charakterystyczne dla wspomnianych świadczeń jest uzależnienie ich przyznania od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu. To od pracodawcy zależy, które kryteria będą decydujące, na podstawie jakich dokumentów będą one weryfikowane. Jednak świadczenia te mają jedynie charakter uznaniowy i nie wiążą się z nimi żadne roszczenia do pracodawcy o ich wypłatę. Roszczenie powstanie tylko po przyznaniu tych świadczeń przez pracodawcę.
Świadczenie urlopowe
Ustawa przewiduje także osobną formę dofinansowania – tzw. świadczenie urlopowe, które może być wypłacane przez pracodawców, którzy nie są zobowiązani do tworzenia funduszu.
Pracodawcy, zatrudniający według stanu na dzień 1 stycznia danego roku mniej niż 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty, mogą tworzyć fundusz lub mogą wypłacać świadczenie urlopowe – nie dotyczy to pracodawców prowadzących działalność w sektorze finansów publicznych, gdyż oni tworzą funduszu, bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników.
Komisja socjalna a regulamin zfśs >>
Ta forma ma ścisły związek z przysługującym pracownikowi urlopem wypoczynkowym i wykorzystaniem przez niego, zgodnie z art. 162 k.p., co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych. Świadczenie urlopowe wypłaca pracodawca raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych (art. 3 ust. 5 ww. ustawy).
Wypłata świadczenia urlopowego następuje nie później niż w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego.
WAŻNE!
Świadczenie urlopowe nie podlega składce na ubezpieczenia społeczne pracowników.
Tak więc sam fakt wykorzystania 14 kolejnych dni urlopu wynikających z nawiązanego stosunku pracy świadczy o tym, że świadczenie to jest świadczeniem ze stosunku pracy i pracownikowi przysługuje w stosunku do pracodawcy roszczenie o wypłatę tego świadczenia.
Pracodawcy, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy, ale nieobjęci układem zbiorowym pracy oraz niezobowiązani do wydania regulaminu wynagradzania, informacje w sprawie nietworzenia funduszu i niewypłacania świadczenia urlopowego przekazują pracownikom w pierwszym miesiącu danego roku kalendarzowego w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
Podstawa prawna: