Urlop dla poratowania zdrowia jest to forma urlopu, do której mają prawo nauczyciele posiadający odpowiedni staż pracy i zatrudnieni w placówkach oświatowych objętych przepisami Karty Nauczyciela (zwanej dalej ustawą). Nie można traktować go jak zwolnienia lekarskiego. Przyznawany jest nauczycielowi mającemu problemy zdrowotne w celu odzyskania zdolności do pracy.
Nauczyciele zatrudnieni w szkole niepublicznej nie mają prawa do tego urlopu (wyrok SN z 10 września 1998 r., I PKN 303/98).
Udzielanie urlopu
Nauczycielowi zatrudnionemu na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole dyrektor udziela urlopu dla poratowania zdrowia (art. 73 ustawy). Dyrektor, po sprawdzeniu wymaganego stażu pracy, wystawia nauczycielowi zaświadczenie o spełnieniu warunków niezbędnych do uzyskaniu takiego świadczenia.
WAŻNE!
Należy zaznaczyć, że jeżeli nauczycielowi do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia do emerytury.
Nauczyciel ubiegający się o taki urlop musi być zatrudniony na czas nieokreślony w pełnym wymiarze zajęć. Należy zaznaczyć, że nauczyciel nie musi całego tego okresu przepracować w jednej szkole. Nie musi również być zatrudniony przez całe 7 lat na podstawie umowy na czas nieokreślony. Ważne jest, aby w chwili udzielania tego urlopu był związany z pracodawcą bezterminową umową o pracę. Jednak odmienne stanowisko prezentuje MEN, którego zdaniem nauczyciel musi być zatrudniony przez całe 7 lat na czas nieokreślony i w pełnym wymiarze.
Czy nauczyciel, który przechodzi na świadczenie kompensacyjne, ma prawo do odprawy emerytalnej >>
Do 7-letniej pracy w szkole wlicza się okresy czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby oraz urlopu innego niż wypoczynkowy, trwające łącznie nie dłużej niż 6 miesięcy. W przypadku tych niezdolności trwających łącznie dłużej niż 6 miesięcy wymagany okres pracy w szkole przedłuża się o ten okres. Wyżej wymieniony 7-letni okres powinien przypadać bezpośrednio przed datą rozpoczęcia urlopu dla poratowania zdrowia i wymóg ten dotyczy udzielenia pierwszego urlopu dla poratowania zdrowia.
Przykład
Nauczycielka mająca 10-letni staż pracy przez ostatni rok przed złożeniem wniosku o urlop przebywała przez 6 miesięcy na zwolnieniu lekarskim, a następnie na urlopie macierzyńskim. Dlatego dyrektor wystawił zaświadczenie o braku uprawnień do skorzystania z urlopu zdrowotnego. Nauczycielka musi jeszcze przepracować 6 miesięcy, aby skorzystać z urlopu.
Jeżeli natomiast nauczyciel spełnia warunki do otrzymania urlopu zdrowotnego, wówczas dyrektor szkoły nie może odmówić pracownikowi prawa do takiego urlopu. Udzielenie urlopu musi wynikać z orzeczenia lekarskiego wystawionego przez lekarza leczącego pracownika. Zanim lekarz wyda orzeczenie, powinien skierować pracownika na badania diagnostyczne i specjalistyczne i dopiero na podstawie wyników badań – wydać orzeczenie.
Dyrektor szkoły lub placówki, w której pracuje nauczyciel, powinien udzielić urlopu dla poratowania zdrowia bez zwłoki, biorąc jednak pod uwagę konieczność zapewnienia placówce prawidłowego funkcjonowania. O dacie rozpoczęcia urlopu decyduje więc dyrektor, a nie lekarz. Ten drugi upoważniony jest wyłącznie do orzekania o potrzebie udzielenia urlopu i o jego wymiarze. Koszty związane z orzekaniem o stanie zdrowia nauczyciela ponosi pracodawca.
Od treści wydanego orzeczenia nauczyciel i zatrudniający go dyrektor mogą odwołać się do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania. Odwołanie wnoszą za pośrednictwem lekarza, który wydał zaskarżone orzeczenie, który z kolei ma obowiązek przekazać je do organu odwoławczego w ciągu 14 dni, wraz z kopią dokumentacji medycznej badania będącego podstawą wydania orzeczenia. Orzeczenie wydane przez organ odwoławczy jest ostateczne i powinno być wydane w terminie 14 dni.
Z kolejnego urlopu nauczyciel może skorzystać po przerwie wynoszącej co najmniej rok. Należy pamiętać, że ustawa nie przewiduje takiej instytucji jak przedłużanie raz udzielonego urlopu dla poratowania zdrowia. Okres, na który jest udzielony urlop, jest okresem zamkniętym. Łączny wymiar urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciela w okresie całego zatrudnienia nie może przekroczyć 3 lat.
Kiedy trzeba rozwiązać stosunek pracy w związku z przejściem na emeryturę >>
Odwołanie z urlopu
Z uwagi na to, że urlop ma służyć regeneracji sił nauczyciela, w jego trakcie pracownik nie może nawiązać stosunku pracy ani podjąć innej działalności zarobkowej. Jeżeli dyrektor szkoły dowie się, że nauczyciel wykonuje na urlopie jakąkolwiek pracę, odwołuje go z urlopu. W odwołaniu wskazuje podstawę prawną, czyli art. 73 ust. 7 ustawy (nie musi przedstawiać powodu odwołania), oraz określa termin, w którym nauczyciel ma stawić się w pracy.
Dyrektor odwołuje nauczyciela z urlopu również w razie kontynuowania zatrudnienia na podstawie stosunku pracy lub wykonywania innej działalności zarobkowej rozpoczętej przed udzieleniem urlopu (uchwała SN z 7 lipca 2005 r., II PZP 5/05).
Urlop zdrowotny a urlop wypoczynkowy
Wiele problemów stwarza dyrektorom ustalenie, czy po powrocie z urlopu zdrowotnego nauczycielowi przysługuje urlop wypoczynkowy i w jakim wymiarze. Ponieważ Karta Nauczyciela nie reguluje tej problematyki, sprawą zajął się Sąd Najwyższy. Cele urlopu wypoczynkowego i urlopu zdrowotnego są w rzeczywistości zbieżne – regeneracja sił pracownika (wyrok SN z 10 lutego 1998 r., III PZP 4/88). Dlatego w przypadku nakładania się urlopu wypoczynkowego z urlopem dla poratowania zdrowia u nauczycieli zatrudnionych w szkole, w której organizacja pracy przewiduje ferie szkolne (np. gdy nauczyciel korzystał z urlopu dla poratowania zdrowia od 1 września 2009 r. do 31 sierpnia 2010 r.), urlop wypoczynkowy nie przysługuje.
Inaczej jest natomiast w przypadku nauczycieli zatrudnionych w placówce, której organizacja pracy nie przewiduje ferii szkolnych. Jeżeli urlop zdrowotny zostałby udzielony od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku kalendarzowego, to z powodu korzystania z tego urlopu urlop wypoczynkowy nie przysługiwałby temu nauczycielowi. W pozostałych przypadkach nauczyciel ma prawo do urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze, ponieważ urlop zdrowotny jest okresem niewykonywania pracy, w ciągu którego nauczyciel nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego.
Podstawa prawna:
- orzeczenia Sądu Najwyższego z:
– 10 września 1998 r. (I PKN 303/98, OSNP 1999/19/609),
– 7 lipca 2005 r. (II PZP 5/05, OSNP 2005/24/387),
– 10 lutego 1988 r. (III PZP 4/88, niepubl.).