Odprawa emerytalna

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (art. 92¹ k.p.). Pracownik, który odprawę otrzymał, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Wysokość odprawy i niezbędne warunki do jej uzyskania

Odprawa emerytalna to jednorazowe świadczenie pieniężne wypłacane przez pracodawcę pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę. Jest to świadczenie powszechne, przysługujące wszystkim pracownikom bez względu na sposób nawiązania stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, wybór, mianowanie). Oznacza to, pracodawca nie może uchylić się od jej wypłaty, jeżeli pracownik spełnia potrzebne ku temu warunki. W przeciwnym razie naraża się na karę grzywny.

Czy należy wypłacać odprawę emerytalną w razie zwolnienia grupowego? >>

Odprawa przysługuje w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Taką odprawę zapewniają pracownikowi przepisy kodeksowe, jednak niekiedy obowiązek wypłaty odprawy w wyższej wysokości wprowadza obowiązujący u danego pracodawcy układ zbiorowy pracy lub regulamin wynagradzania. Również przepisy szczególne mogą wprowadzać wyższe odprawy emerytalne (rentowe) dla niektórych grup zawodowych.

WAŻNE!

Przewidziana w Kodeksie pracy wysokość odprawy nie zależy od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy.

Odprawa z tytułu rozwiązania umowy zlecenia >>

Przykład

Maria K. nawiązała stosunek pracy z pracodawcą X z zamiarem kontynuowania tego zatrudnienia przez kilka najbliższych lat, mimo że uprawnienia emerytalne uzyskiwała już 3 miesiące po podjęciu tego zatrudnienia. Jednak z uwagi na sytuację rodzinną rozwiązała stosunek pracy po uzyskaniu prawa do emerytury. Mimo tak krótkiego zatrudnienia pracodawca jest zobowiązany wypłacić pracownicy odprawę.

Pracownikowi przysługuje jedna odprawa podczas trwania całej kariery zawodowej. Jest ona bowiem świadczeniem jednorazowym.

Warunkiem niezbędnym do uzyskania odprawy emerytalnej jest rozwiązanie stosunku pracy. Niemniej jednak pracownik nie ma obowiązku rozwiązywania stosunku pracy z chwilą uzyskania uprawnień emerytalnych i może go nadal kontynuować. Co więcej obowiązujące od 8 stycznia 2009 r. przepisy, które znowelizowały ustawę o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pozwalają pracownikowi na jednoczesne pobieranie emerytury i wynagrodzenia za pracę, bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy. W takiej sytuacji mogą pojawić się wątpliwości, czy pracownikowi, który nie rozwiąże stosunku pracy i będzie pobierał emeryturę, należy się odprawa emerytalna. Jeśli tak, kiedy pracodawca będzie zobowiązany do jej wypłaty. Należy przyjąć za najbardziej prawdopodobne te poglądy, które wskazują, że odprawa emerytalna będzie przysługiwała pracownikowi dopiero po ustaniu stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę. Pracownik nie może być bowiem pozbawiony uprawnienia przysługującego mu na mocy przepisów kodeksowych.

Roszczenie o wypłatę odprawy ulega przedawnieniu z upływem 3 lat od dnia, w którym roszczenie to stało się wymagalne.

WAŻNE!

Od odprawy emerytalnej nie należy odprowadzać składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie stanowi ona podstawy wymiaru składek (§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe). Dotyczy to również sytuacji, gdy pracodawca wypłacił odprawę w wyższej wysokości niż wynika to z przepisów kodeksowych. Odprawa podlega natomiast opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Obliczanie odprawy

Ustalając wysokość odprawy emerytalnej, stosuje się zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Przy ustalaniu wysokości odprawy emerytalnej należy:

• ustalić średnie miesięczne wynagrodzenie, zgodnie z § 14–17 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, zwanego dalej rozporządzeniem,
• nie dokonywać działań przewidzianych w § 18 i 19 rozporządzenia (m.in. nie stosuje się współczynnika ekwiwalentowego).

---

W przypadku gdy pracownik otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości, to stałe składniki wynagrodzenia uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy.

Jeżeli na wynagrodzenie pracownika składają się elementy zmienne za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc (np. premia), to składniki uzyskane przez pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy przyjmuje się w przeciętnej wysokości z tego okresu. Gdy pracownik nie przepracował pełnego okresu 3 miesięcy, wówczas wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez niego w tym okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które ono przysługiwało, a otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Natomiast jeżeli pracownik otrzymuje składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, to w przypadku gdy zostały wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do odprawy, uwzględnia się je w średniej wysokości z tego okresu.

Przykład

Umowa o pracę została rozwiązana 30 czerwca 2009 r. w związku z przejściem pracownika na emeryturę. Pracodawca jest zobowiązany do naliczenia i wypłaty odprawy emerytalnej w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia.

Wynagrodzenie pracownika składało się z:

● wynagrodzenia zasadniczego w stałej wysokości – 2500 zł,

● dodatku stażowego w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego – 500 zł,

● dodatku funkcyjnego – 350 zł.

Stałe składniki wynagrodzenia uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do odprawy, czyli w czerwcu.

Aby obliczyć wysokość odprawy emerytalnej, należy dodać wszystkie składniki wynagrodzenia: 2500 zł + 500 zł + 350 zł = 3350 zł. Kwota ta stanowi wysokość odprawy należnej pracownikowi.

Podstawa prawna:

• art. 92¹, art. 282 Kodeksu pracy,
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.),
• § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.).