Osobom zatrudnionym na podstawie mianowania, a więc nauczycielom mianowanym i dyplomowanym przysługują świadczenia z tytułu rozwiązania stosunku pracy, i to nie z winy leżącej po stronie pracodawcy. Będzie to miało miejsce w przypadku, gdy nauczyciel został na swój wniosek przeniesiony do miejscowości będącej miejscem zamieszkania współmałżonka i na skutek braku możliwości zatrudnienia udzielono mu urlopu bezpłatnego. Jeżeli w okresie tego urlopu, którego wymiar nie może przekroczyć 2 lat, nauczyciel nie podjął ponownie pracy, wówczas stosunek pracy tego nauczyciela ulega rozwiązaniu (art. 70 Karty Nauczyciela, zwanej dalej KN).
Po rozwiązaniu stosunku pracy pracodawca wypłaca nauczycielowi odprawę pieniężną, której wysokość odpowiada 1-miesięcznemu wynagrodzeniu zasadniczemu za każdy pełny rok pracy, nie wyższą jednak:
- 3-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli okres pracy nauczycielskiej nie przekroczył 10 lat,
- 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, jeżeli okres pracy nauczycielskiej przekroczył 10 lat.
Cofnięcie skierowania do nauczania religii
Kolejną odprawą, którą przewiduje Karta Nauczyciela, jest odprawa wypłacana nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania, któremu cofnięto skierowanie do nauczania religii. Odprawę tę wypłaca dyrektor, który rozwiązał z nauczycielem stosunek pracy w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia za każdy rok pracy na stanowisku nauczyciela religii, nie więcej jednak niż w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.
Przykład
Nauczycielowi mianowanemu religii pracującemu w szkole podstawowej od 4 lat biskup 1 maja 2009 r. cofnął skierowanie do nauczania religii. Stosunek pracy rozwiąże się 31 maja. Nauczycielowi w tym dniu należy wypłacić odprawę w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia.
Odprawa z tytułu niezdolności do pracy
Każdy pracownik, w tym również nauczyciel, jest objęty profilaktyczną opieką lekarską. Oznacza to, że musi się poddać badaniom wstępnym - w przypadku kandydata na pracownika, kontrolnym i okresowym. Te ostatnie pracownik przeprowadza, jeżeli jego nieobecność w pracy z powodu choroby wynosiła co najmniej 30 dni. Jeżeli w wyniku przeprowadzonych badań okresowych lub kontrolnych okaże się, że nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania jest niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy, wówczas dyrektor rozwiązuje z nim stosunek pracy z końcem miesiąca, w którym otrzymał ostateczne orzeczenie lekarskie stwierdzające niezdolność do pracy.
Przykład
Nauczycielka języka polskiego po przepracowaniu w szkole 15 lat 2 kwietnia 2009 r. nie została dopuszczona do pracy na stanowisku nauczyciela ze względu na przewlekłą chorobę gardła. Dyrektor musi rozwiązać z nią stosunek pracy na koniec kwietnia 2009 r. i wypłacić jej odprawę w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
W tym miejscu należy wyjaśnić, co rozumie się przez pojęcie niezdolności do wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela. W tym przypadku jest to stan zdrowia nauczyciela potwierdzony orzeczeniem wydanym przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne, tj. okresowe i kontrolne zgodnie z regulacjami wynikającymi z przepisów w zakresie medycyny pracy.
Po rozwiązaniu stosunku pracy w związku z niezdolnością nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania do wykonywania dotychczasowej pracy pracodawca wypłaca mu odprawę w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego ostatnio pobieranego w czasie trwania stosunku pracy - za każdy pełny rok pracy na stanowisku nauczyciela - nieprzekraczającą jednak 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Odprawa emerytalna i rentowa
Kolejnymi odprawami, które może otrzymać nauczyciel, są odprawy emerytalna i rentowa. Nauczyciel nabywa prawo do odprawy emerytalnej pod warunkiem nabycia prawa do emerytury oraz rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na to świadczenie. Nauczyciel, który spełnia warunki uprawniające go do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy i którego stosunek pracy ustaje w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, ma prawo do odprawy. Odprawa emerytalna zostaje przyznana uprawnionemu nauczycielowi w wysokości 2-miesięcznego lub 3-miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia, jeżeli okres zatrudnienia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy wynosi co najmniej 20 lat. Przepisy nie określają, co należy rozumieć przez pojęcia „ostatnio pobierane wynagrodzenie” oraz „podstawowe miejsce pracy”. W praktyce przyjmuje się jednak, że ostatnio pobierane wynagrodzenie” to wynagrodzenie, jakie otrzymał nauczyciel bezpośrednio przed rozwiązaniem stosunku pracy, a „podstawowe miejsce pracy” to szkoła/przedszkole, które wskaże nauczyciel. Najczęściej będzie to placówka, w której nauczyciel zatrudniony jest w wyższym wymiarze zajęć (art. 87 KN). Dodatkowym warunkiem do otrzymania odprawy, obok uzyskania praw emerytalnych lub rentowych i rozwiązania stosunku pracy, jest nieotrzymanie wcześniej odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy w związku z otrzymaniem orzeczenia od lekarza o niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy. Nie wszyscy nauczyciele otrzymają odprawę w wysokości 2- lub 3-miesięcznego wynagrodzenia. Jest pewna grupa nauczycieli, która będzie uprawniona do odprawy emerytalno-rentowej w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia określonego przepisami Kodeksu pracy. Tymi nauczycielami są nauczyciele zatrudnieni w szkołach/przedszkolach prywatnych.
Dyrektor, który rozwiązał stosunek pracy z nauczycielem z powodu:
- całkowitej likwidacji szkoły,
- częściowej likwidacji szkoły albo
- w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub
- zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć,
wypłaca nauczycielowi odprawę.
Wysokość odprawy jest uzależniona od podstawy nawiązania stosunku pracy. Nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania przysługuje odprawa w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę przysługuje odprawa, której wysokość jest uzależniona od lat pracy u danego pracodawcy i wynosi:
- 1-miesięczne wynagrodzenie, w przypadku gdy nauczyciel pracował krócej niż 2 lata,
- 2-miesięczne wynagrodzenie, gdy nauczyciel pracował co najmniej 2 lata i nie więcej niż 8 lat,
- 3-miesięczne wynagrodzenie, w przypadku gdy nauczyciel pracował co najmniej 8 lat.
Przy ustalaniu wysokości odpraw z tytułu:
- cofnięcia skierowania do nauczania religii,
- rozwiązania stosunku pracy z winy leżącej po stronie pracodawcy dla nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,
- przejścia na emeryturę lub rentę
stosuje się zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.
Podstawa prawna:
- art. 70, 87 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674).