Podstawę wymiaru emerytury dla osób, którym przy ustalaniu prawa do świadczenia uwzględniono okresy ubezpieczenia za granicą w państwach, z którymi łączą Polskę umowy dwustronne, ustala się tak jak dla innych ubezpieczonych (nieświadczących pracy za granicą) na zasadach określonych w art. 15-17 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - zwanej dalej ustawą emerytalną.
WAŻNE!
Jeżeli okres kolejnych 10 lat kalendarzowych (przyjętych do podstawy wymiaru emerytury) obejmuje poza ubezpieczeniem w Polsce również ubezpieczenie za granicą, podstawę świadczenia emerytalnego ustala się z okresu faktycznego pozostawania w ubezpieczeniu społecznym w Polsce.
Ustalanie emerytury
Osobom, które posiadają okresy pracy za granicą, tj. m.in. okresy ubezpieczenia przebyte w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskim Obszarze Gospodarczym albo w krajach, z którymi Polska zawarła umowę międzynarodową w zakresie zabezpieczenia społecznego, podstawę emerytury lub renty ustala się na zasadach określonych w art. 17 ustawy emerytalnej. Ustalając 10 kolejnych lat kalendarzowych, wyłączeniu podlegają pełne lata, w których ubezpieczony przez cały rok kalendarzowy pozostawał w ubezpieczeniu za granicą.
Przykład
Bogumiła K. urodzona 14 maja 1954 r. udokumentowała następujące okresy ubezpieczenia:
- od 1980 r. do 1989 r. - ubezpieczenie w Polsce,
- od 1990 r. do 1993 r. - ubezpieczenie we Włoszech,
- od 1994 r. do 1998 r. - ubezpieczenie w Polsce
Podstawę wymiaru należy wyliczyć, przyjmując kolejne lata ubezpieczenia w Polsce z pominięciem lat ubezpieczenia za granicą (art. 18 ust. 2 ustawy emerytalnej).
W tym przypadku do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego przyjmuje się okresy kolejnych lat:
- od 1980 r. do 1989 r. (I wariant),
- od 1981 r. do 1989 r. i rok 1994 r. (II wariant),
- od 1982 r. do 1989 r. i od 1994 r. do 1995 r. (III wariant),
- od 1983 r. do 1989 r. i od 1994 r. do 1996 r. (IV wariant),
- od 1984 r. do 1989 r. i od 1994 r. do 1997 r. (V wariant),
- od 1985 r. do 1989 r. i od 1994 r. do 1998 r. (VI wariant).
W przypadku obliczenia wariantu I ubezpieczona posiada 10 kolejnych lat ubezpieczenia w Polsce. Natomiast pozostałe warianty zostały ustalone z faktycznego okresu ubezpieczenia w Polsce, tj. z pominięciem pełnych lat ubezpieczenia we Włoszech. Suma uzyskanych wskaźników w każdym z wariantów zostanie podzielona przez 10.
W przypadku gdy po wyłączeniu pełnych lat ubezpieczenia za granicą (tych, o których mowa w art. 8 ustawy emerytalnej) w dwudziestoleciu poprzedzającym rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub rentę będzie mniej niż 10 lat kalendarzowych, to do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się faktyczne lata.
Ustalając podstawę wymiaru lub renty z tytułu niezdolności do pracy, przyjmuje się podstawę wymiaru z faktycznego okresu także wówczas, jeżeli po wyłączeniu pełnych lat ubezpieczenia za granicą, w ostatnim 20-leciu pozostało mniej niż 10 kolejnych lat kalendarzowych, a w latach tych przypadają okresy pełnienia zastępczej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego, będące przeszkodą do ustalenia podstawy wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych.
Jeżeli w ciągu 20 lat poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, wnioskodawca nie był ubezpieczony w Polsce, to podstawę wymiaru emerytury lub renty ustala się z okresu 10 kolejnych lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zainteresowany przystąpił po raz pierwszy do ubezpieczenia za granicą.
Za okresy zatrudnienia za granicą przypadające do 31 grudnia 1990 r. do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego lub rentowego przyjmuje się tzw. wynagrodzenie zastępcze, tj. wynagrodzenie przysługujące pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę. Wysokość wynagrodzenia potwierdza zakład pracy (pracodawca), który zatrudniał pracownika w kraju przed jego wyjazdem do pracy za granicę.
Natomiast za okresy zatrudnienia za granicą przypadające od 1 stycznia 1991 r. do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia emerytalnego lub rentowego przyjmuje się kwoty, od których za te okresy opłacano składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe w Polsce. Wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek potwierdza zakład pracy, kierujący pracownika do pracy za granicą, który uiszczał składki na ubezpieczenia społeczne w kraju.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty stosuje się generalną zasadę, zgodnie z którą przyjmuje się do podstawy wymiaru wypłaty przysługujące pracownikowi za okres, za który zostały wypłacone. Zasadę tę stosuje się wówczas, gdy jest możliwe ustalenie okresu, za który dana wypłata przysługuje, np. „trzynastka”, nagroda z zysku, bilansówka itp. Jeżeli natomiast nie jest możliwe ustalenie, jakiego okresu dana wypłata dotyczy, dolicza się ją do miesiąca, w którym została wypłacona.
Wniosek
Wniosek o przyznanie świadczenia emerytalnego składa się w kraju, w którym zainteresowany ma stały adres zamieszkania, a nie w kraju, w którym - pracując - osiągnął wiek emerytalny. Wniosek rozpatrywany jest przez wszystkie kraje, w których ubezpieczony pracował, według obowiązującego w danym państwie prawa.
Każde państwo jest zobowiązane - przy rozpatrywaniu wniosku o przyznanie prawa do emerytury - uwzględniać przepisy ubezpieczeniowe obowiązujące w tym zakresie w Unii Europejskiej, tj. rozporządzenie wspólnotowe nr 1408/71 oraz rozporządzenie wykonawcze nr 574/72.
Podstawa prawna:
- rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzUrz WE L 149, 5.07.1971 r., s. 2-50 ze zm.),
- rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 z 21 marca 1972 r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (DzUrz WE L 74, 27.03.1972 r., s. 1-83 ze zm.),
- art. 15-17 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2004 r. nr 39, poz. 353 ze zm.).