Postępowanie odrębne – to rodzaj postępowania sądowego regulowanego przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, zmodyfikowane wobec postępowania prowadzonego w trybie zwykłym w związku z jego specyfiką i charakterem rozpoznawanych spraw.
Wszystkie kategorie spraw zaliczonych do trybu postępowania odrębnego nie mogą być prowadzone w postępowaniu zwykłym.
Wśród postępowań odrębnych znajdują się:
- postępowanie w sprawach małżeńskich,
- postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,
- postępowania w sprawach o naruszenie posiadania,
- postępowanie w sprawach gospodarczych,
- postępowanie nakazowe i upominawcze,
- postępowanie uproszczone,
- europejskie postępowanie w sprawach transgranicznych,
- postępowanie elektroniczne.
Przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy:
- o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane,
- o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy,
- o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy,
- o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących:
- ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego,
- emerytur i rent,
- innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- odszkodowań przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji lub Służbie Więziennej.
Do spraw ubezpieczeniowych zaliczamy także sprawy wszczęte m.in. na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności.