Wynagrodzenie prowizyjne - oznacza sposób wynagradzania pracownika, w którym wysokość tego wynagrodzenia przede wszystkim zależna jest od efektów pracy własnej osoby wykonującej pracę.
W tym systemie to pracownicy kształtują wysokość własnych zarobków. System ten jest powszechnie stosowany w handlu i usługach (np. ubezpieczeniowych), gdzie łatwo uzależnić wysokość wynagrodzenia od przyjętego parametru ekonomicznego, np. wartości obrotu, sprzedaży, wykonanych usług, pozyskanych zleceń, wynegocjowanych rabatów.
System prowizyjny występuje w odmianie czystej płacy prowizyjnej oraz formie czasowo-prowizyjnej. Stosowany jest przede wszystkim wówczas, gdy pracownik występuje w imieniu pracodawcy, a jego wynagrodzenie w odpowiedniej części zależy od kwot pieniężnych, którym równa się określona wartość transakcji lub czynności.
Stawka wynagrodzenia prowizyjnego nie odnosi się do konkretnych kwot, ale regulowana jest odpowiednim procentem.
Przy czystej płacy prowizyjnej całość wynagrodzenia ustalana jest na podstawie wskaźnika prowizji.
Natomiast przy formie czasowo-prowizyjnej wynagrodzenie pracownika składa się z dwóch elementów:
- wynagrodzenia stałego, nie niższego od gwarantowanej kwoty minimalnej płacy zasadniczej,
- prowizji (tj. dodatku do stałego elementu wynagrodzenia za pracę), której wysokość kształtuje się w zależności od efektów osiąganych przez pracownika.
Strony stosunku pracy mogą wyraźnie zastrzec, że w przyjętym systemie prowizyjnego wynagrodzenia pracownikowi przysługuje gwarantowane minimalne wynagrodzenie w stałej kwocie pieniężnej wyłącznie w przypadku nieosiągnięcia żadnego dochodu z pracowniczej prowizji.
Z prowizyjnym wynagrodzeniem najczęściej wiąże się zatrudnienie w zadaniowym systemie czasu pracy. Za przepracowany czas pracownik zatrudniony w tym systemie otrzymuje wynagrodzenie będące iloczynem podstawy wynagrodzenia prowizyjnego i stawki procentowej.
Przy tworzeniu systemu prowizyjnego należy pamiętać o tym, aby czas pracy, w jakim pracownik świadczy pracę, ustalić w taki sposób, żeby pracownik nie przekraczał norm określonych przepisami Kodeksu pracy. W przypadku ich przekroczenia znajdują zastosowanie odpowiednie przepisy dotyczące pracy w godzinach nadliczbowych.
Zasady ustalania wysokości prowizji, w sytuacji gdy stanowi ona integralną część wynagrodzenia za pracę, powinny być zapisane w aktach prawa pracy obowiązujących u danego pracodawcy, np. w układzie zbiorowym czy regulaminie wynagradzania albo wynikać wprost z umowy o pracę. Zmiana ustalonej wysokości stawki prowizyjnej może nastąpić tylko w trybie porozumienia zmieniającego lub w trybie wypowiedzenia warunków pracy i płacy, z zachowaniem ustawowego okresu wypowiedzenia.