Mandat – to dokument, mocą którego na sprawcę wykroczenia przeciwko prawom pracownika (art. 281–283 k.p.) nakładane są grzywny.
Postępowanie mandatowe prowadzi inspektor pracy. Jeśli w wyniku przeprowadzonej w zakładzie pracy kontroli okaże się, że pracodawca lub inna osoba popełnił wykroczenie przeciwko prawom pracownika, inspektor ma prawo ukarać sprawcę grzywną w drodze mandatu karnego albo skierować wniosek o ukaranie do sądu.
Maksymalna wysokość mandatu karnego od 1 lipca 2007 r. wynosi 2 tys. zł. Jeżeli dany podmiot był już dwukrotnie karany za wykroczenie przeciwko prawom pracownika wynikające z Kodeksu pracy i po raz trzeci popełni to wykroczenie, może być nałożony mandat karny w wysokości do 5 tys. zł. Inspektor, nakładając grzywnę, zawsze określa jej wysokość, zarzucone wykroczenie oraz zobowiązany jest poinformować sprawcę o prawie odmowy przyjęcia mandatu karnego i skutkach prawnych ewentualnej odmowy. W przypadku gdy sprawca wykroczenia odmówi przyjęcia mandatu, wówczas okręgowy inspektor pracy występuje do sądu grodzkiego o ukaranie. Ukarany pracodawca może zakwestionować decyzję inspektora także po przyjęciu mandatu. W terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu powinien złożyć wniosek do sądu właściwego do rozpoznania sprawy, na którego obszarze działania grzywna została nałożona.