Każde z tych rozwiązań jest do dyspozycji pracownika gdy musi pilnie – lub w miarę pilnie, np. z wyprzedzeniem co najmniej jednodniowym – skorzystać z przerwy w świadczeniu pracy, by zająć się pilnymi sprawami rodzinnymi. Na początku roku arsenał służących do tego dostępnych narzędzi jest teraz dość szeroki, można więc wybierać. Oceniając najkorzystniejsze rozwiązanie warto jednak mieć na względzie choćby: czy i jak za takie wolne jest płacone i jak np. wpływa ono na staż pracy.
- Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej: jak korzystać
- Urlop na żądanie 2024: w czym jest lepszy od zwolnienia
- Urlop opiekuńczy, urlop bezpłatny i inne możliwości
W 2023 roku pojawiły się w kodeksie pracy nowe urlopy i dni wolne. Jednym z nich jest zwolnienie z pracy z powodu działania siły wyższej. Ponieważ do tej pory w przypadkach losowych pracownicy sięgali najczęściej po tak zwany urlop na żądanie, pojawia się często pytanie, która z możliwości jest lepsza?
Różnica polega na tym, że urlop na żądanie jest częścią całego urlopu jaki przysługuje za każdy rok pracy – tak zwanego urlopu wypoczynkowego, natomiast nowe zwolnienie nie uszczupla wymiaru urlopu – to dni wolne dodane ekstra do prawa pracy.
Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej: jak korzystać
Nowym zwolnieniem od pracy jest zwolnienie z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem. Można z niego skorzystać jeżeli natychmiastowa obecność pracownika jest niezbędna.
Zwolnienie przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin – o sposobie wykorzystania zwolnienia w danym roku kalendarzowym decyduje pracownik w pierwszym wniosku złożonym w danym roku.
Jeżeli pracownik pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy, zwolnienie w wymiarze godzinowym ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika (np. pracując na pół etatu pracownik będzie mógł skorzystać z 8 godzin zwolnienia od pracy). Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny.
Pracodawca jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy, jeżeli pracownik zgłosił wniosek najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownikowi przysługuje prawo do połowy wynagrodzenia.
Jeżeli dla pracownika dobowa norma czasu pracy jest niższa niż 8 godzin, zwolnienie od pracy udzielane godzinowo obejmuje tyle godzin, ile pracownik przepracowałby zgodnie z normą przez dwa dni.
Urlop na żądanie 2024: w czym jest lepszy od zwolnienia
Starym rozwiązaniem, którego nowe nie zastąpiło jest urlop na żądanie. Nie różni się on niczym poza każdą inną częścią urlopu wypoczynkowego poza samym trybem udzielania. Co ważne, za każdy taki dzień należy się wynagrodzenie w pełnej wysokości – i to wyliczane na takich samych zasadach jak każdy inny dzień urlopu wypoczynkowego.
Zgodnie z kodeksem pracy pracownik może wykorzystać cztery dni urlopu na swój wniosek, który pracodawca uwzględnia (tzw. „urlop na żądanie”).
O urlop na żądanie można wystąpić nawet tego samego dnia, którego on dotyczy, ale przed rozpoczęciem dniówki – pracodawca w zasadzie musi go udzielić, poza wyjątkowymi okolicznościami takimi samymi jak np. odwołanie z urlopu czy odmowa urlopu ustalonego wcześniej w planie urlopów.
Do tej pory więc gdy zadziałała siła wyższa, pracownicy ratowali się biorąc urlop na żądanie. Co ważne nie ma potrzeby uzasadniania dlaczego występuje się o dzień urlopu w takim trybie.
Z praktycznego punktu widzenia jest to rozwiązanie lepsze ze względu na sposób wynagradzania, ale jeśli ma się już wykorzystany w całości urlop wypoczynkowy – wolne z powodu działania siły wyższej nie ma alternatywy gdyż jest jedynym (poza urlopem bezpłatnym) sposobem na wyjście z losowej sytuacji.
Urlop opiekuńczy, urlop bezpłatny i inne możliwości
Na urlopie na żądanie oraz prawie do zwolnienia z powodu działania siły wyższej nie wyczerpują się możliwości wzięcia wolnego w razie potrzeby opieki nad bliskimi. Trzeba pamiętać, że od 23 kwietnia 2023 r. nową instytucją prawa pracy jest urlop opiekuńczy. Jednak zgodnie z kodeksem pracy o wolne tej kategorii trzeba zawnioskować co najmniej jeden dzień wcześniej – i to jest największa wada tego zwolnienia
Urlop opiekuńczy przysługuje w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.
Z tego tytułu pracownik może skorzystać z pięciu dni urlopu. Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.
Urlopu udziela pracodawca na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej. Wniosek należy złożyć nie później niż 1 dzień przed rozpoczęciem urlopu. To wada w stosunku do rozwiązania takiego jak urlop na żądanie czy zwolnienia z powodu działania siły wyższej. Z urlopu opiekuńczego jednak taż można skorzystać więcej niż jeden raz – prawo pracy nie stanowi, że trzeba pięć dni tego urlopu wykorzystać w całości, jednorazowo.
Ponadto okres urlopu opiekuńczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Zwłaszcza pod koniec roku mogą zdarzyć się sytuacje, iż pracownik ma już wykorzystane pule i urlopu na żądanie i zwolnienia z pracy z powodu działania siły wyższej. Na dodatek także wykorzystał już w całości urlop wypoczynkowy. Co zrobić w takiej sytuacji?
Za zgodą pracodawcy można wystąpić o dzień czy dwa urlopu bezpłatnego.
Jest to urlop podczas którego ulegają zawieszeniu prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Pracownik nie świadczy pracy a pracodawca nie płaci wynagrodzenia. Jest udzielany na pisemny wniosek pracownika.
Trzeba jednak dodatkowo wiedzieć, że co do zasady okres udzielonego urlopu bezpłatnego nie jest wliczany do okresów pracy, od których zależą uprawnienia pracownicze.
Warto ponadto pamiętać, że kodeks pracy przewiduje w związku z takimi okolicznościami długi katalog zwolnień od pracy, które potocznie określa się je jako tzw. urlop okolicznościowy.
Zwolnienia te są udzielane ze względu na szczególne okoliczności: w celu załatwienia spraw osobistych i rodzinnych albo w celu wykonywania obowiązków społecznych lub obywatelskich.
W przypadku każdego z tych zwolnień różnie regulowane są kwestie wynagrodzenia za taki dzień wolny oraz wliczania lub nie do stażu pracy.