Kodeks pracy nie przewiduje specjalnego, swoistego dla stosunku pracy trybu dochodzenia roszczeń pracowniczych. Do dochodzenia roszczeń ze stosunku pracy stosuje się więc ogólne reguły sądowego rozstrzygania sporów cywilnych, z uwzględnieniem specyfiki sporów pracowniczych. Należy pamiętać, iż postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych stanowi postępowanie odrębne w rozumieniu Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.), które charakteryzuje się znacznym stopniem odformalizowania (art. 459 - 47715 K.p.c). W Kodeksie pracy (K.p.), znajdują się jednakże szczątkowe regulacje dotyczące kwestii dochodzenia roszczeń, w szczególności przepisy wyłączające pewne kategorie spraw z zakresu właściwości sądów pracy, terminy na wniesienie odwołania do sądu oraz okresy przedawnienia roszczeń. Kodeks pracy umożliwia także pracownikowi polubowne rozstrzygnięcie sporu poprzez wszczęcie postępowania przed komisją pojednawczą istniejącą w danym zakładzie pracy.
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami
Mając powyższe na uwadze, jakie praktyczne możliwości ma pracownik jeśli pracodawca nie wypłaca mu umówionego wynagrodzenia?
Na wstępie należy zaznaczyć, iż na dochodzenie roszczeń z tytułu niewypłaconego wynagrodzenia nie będzie miało wpływu okoliczność czy pracownik rozwiązał z tego powodu stosunek pracy (pracownikowi odpada w takiej sytuacji jedynie możliwość załatwienia sporu przed komisją pojednawczą). Roszczenie o wypłatę zaległego wynagrodzenia pozostaje bowiem zawsze roszczeniem ze stosunku pracy, do którego rozpatrzenia właściwy będzie sąd pracy.
Jeśli pracodawca nie chce dobrowolnie wypłacić zaległości, pracownik będzie musiał liczyć się z koniecznością skierowania pozwu do sądu pracy. Sądem właściwym w sprawach z zakresu prawa pracy będzie sąd miejsca zamieszkania lub siedziby pozwanego pracodawcy, bądź sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy (art. 461 § 1 K.p.c.). Wybór przed jaki sąd złożyć pozew należy do pracownika. W pozwie należy oznaczyć wartość przedmiotu sporu (wps), którą co do zasady będzie wartość dochodzonej przez pracownika kwoty wynagrodzenia (art. 19 K.p.c).
Jest to ważne nie tylko ze względów proceduralnych (wps wpływa na właściwość rzeczową sądu, a jego pominięcie skutkuje najczęściej wezwaniem do uzupełnienia braków formalnych pozwu, wydłużając postępowanie), ale także praktycznych. Pracownik jest bowiem zwolniony od opłat sądowych wyłącznie, gdy roszczenie nie przekracza 50.000 złotych. Jeśli wartość przedmiotu sporu przekracza powyższą kwotę powstaje obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej wynoszącej 5% dochodzonego roszczenia.
Z punktu widzenia szybkości postępowania rekomenduje się także wezwanie pracodawcy do zapłaty zaległej pensji jeszcze przed złożeniem pozwu. Zasadniczo przepisy nie przewidują takiego obowiązku, lecz wezwanie może znacząco przyspieszyć postępowanie. Jeśli bowiem pracodawca uznał istnienie długu na piśmie np. poprzez złożenie wniosku o odroczenie terminu spełnienia świadczenia, rozłożenia go na raty, lub też o zwolnienie z długu, to dokument wezwania do zapłaty wraz z pisemnym uznaniem długu są podstawą do wydania wyroku w trybie nakazowym bez konieczności przeprowadzania rozprawy (art. 485 § 2 pkt 3 K.p.c.) By zastosować ten tryb postępowania, wymagane jest jednak zawarcie odpowiedniego wniosku w pozwie.
W przypadku, gdy rozstrzygnięcia sądu jest po myśli pracownika można rozpocząć egzekucje długu. Należy jednak pamiętać, że tytułem wykonawczym, który uruchamia postępowanie egzekucyjne jest wyłącznie wyrok prawomocny zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 776 oraz art. 777 § 1 pkt 1 k.p.c.). Gdy pracodawca składa apelacje, pracownik z egzekucją musi poczekać na rozstrzygnięcie sądu II instancji.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141);
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296);
- Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. 2005 Nr 167 poz. 1398).