Na podstawie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, sądy rejonowe dzielą się na wydziały, wśród których jest m.in. wydział pracy (sąd pracy) do spraw z zakresu prawa pracy i w niektórych przypadkach także do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podobnie w sądach okręgowych, do spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych tworzy się oddzielny wydział, a jeżeli wpływ spraw jest bardzo duży, wtedy w sądzie są dwa osobne wydziały: prawo pracy i osobno ubezpieczenia.
Do którego sądu złożyć pozew?
Chcąc złożyć pozew należy się zastanowić, do którego sądu go złożyć: czy do okręgowego czy do rejonowego. W tym przypadku obowiązują ogólne zasady z procesu cywilnego (na podstawie art. 300 Kodeksu pracy) co oznacza, że co do zasady sprawy rozpatruje sąd rejonowy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, czyli np. zastrzega właściwość sądu okręgowego. Drugą zasadą wynikających z przepisów ogólnych procesu cywilnego jest uzależnienie właściwości sądu od wartości przedmiotu sporu: jeżeli przewyższa ona kwotę 75.000zł, to wtedy właściwy jest sąd okręgowy.
Należy jednak pamiętać, że kodeks postępowania cywilnego zastrzega właściwość rzeczową sądów rejonowych - sądów pracy, bez względu na wartość przedmiotu sporu, w przypadku rozpatrywania spraw:
- ustalenie istnienia stosunku pracy,
- uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy,
- przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia
- odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy,
- sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy oraz roszczenia z tym związane.
Naruszenie przepisów o właściwości rzeczowej powoduje nieważność postępowania.
Zobacz: Organizacja komisji pojednawczej (art. 258)
Właściwość miejscowa
Przepisy o właściwości miejscowej wskazują, który spośród sądów ma - ze względu na podział obszaru państwa na okręgi sądowe - terytorialną kompetencję do rozpatrywania danego rodzaju spraw w pierwszej instancji. Zgodnie kodeksem postępowania cywilnego, powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone:
- bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego (jest to sąd, w którego okręgu pozwany będący osobą fizyczną ma miejsce zamieszkania lub pobytu, a pozwany niebędący osobą fizyczną ma siedzibę)
- bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana,
- bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.
Jest to więc tzw. właściwość przemienna, upoważniająca powoda do wyboru sądu miejscowo właściwego.
Omawiany art. 262 Kodeksu pracy wymienia także spory, które zostały „wyjęte” spod kompetencji sądów pracy i są to spory dotyczące:
- ustanawiania nowych warunków pracy i płacy,
- stosowania norm pracy,
- pomieszczeń w hotelach pracowniczych.
Zobacz serwis: Wynagrodzenie
Takie sprawy będą rozpatrywane przez sąd cywilny.
Na koniec należy podkreślić, że sprawy z zakresu prawa pracy rozpatrują także sądy apelacyjne i Sąd Najwyższy, gdzie w tym celu została wyodrębniona specjalna izba: Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.
Podstawa prawna: art. 262 Kodeksu pracy, ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Kodeks postępowania cywilnego