Spory w sądach pracy trwają zwykle latami. Do momentu otrzymania prawomocnego orzeczenia, szczególnie w dużych miastach (gdzie jest ogromne obłożenie) - trzeba poczekać w zależności od typu sprawy, od 3 do 5 lat, czy nawet czasami dłużej. Oczywiście wynik sprawy i wyrok nie zawsze będzie zadawalający dla każdej ze strony sporu. Stąd też coraz bardziej popularne stają się mediacje, arbitraże czy też postępowania pojednawcze w sporach z zakresu prawa pracy. Wydaje się, że lepiej skierować sprawę do komisji pojednawczej niż do sądu pracy. Spór będzie zażegnany znacznie szybciej, taniej i w sposób ugodowy.
- Komisje pojednawcze w sporach z zakresu prawa pracy
- Zasady działania komisji pojednawczych
- Kto nie może być członkiem komisji pojednawczej?
- Wszczęcie postępowania przed komisją pojednawczą - wniosek pracownika
- Ile trwa postępowanie przed komisją pojednawczą?
- Zawarcie ugody i protokół
- Przekazanie sprawy sądowi pracy
Komisje pojednawcze w sporach z zakresu prawa pracy
Już z samego Kodeksu pracy wynika, że pracodawca i pracownik powinni dążyć do polubownego załatwienia sporu ze stosunku pracy. Stąd też w celu polubownego załatwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy mogą być powoływane komisje pojednawcze.
Jak słusznie podkreśla prof. dr hab. Andrzej Marian Świątkowski, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli doktryny prawa pracy: "W Polsce panuje przekonanie, że wymiar sprawiedliwości w sprawach z zakresu prawa pracy mogą sprawować wyłącznie sądy pracy. Z tego względu komisje pojednawcze nie były organami często wykorzystywanymi dla umożliwienia stronom stosunku pracy rozpoznania spornych spraw (…). Na szczęście od momentu zmiany przepisów i możliwości powołania komisji pojednawczych, coraz więcej sporów jest załatwianych polubownie.
Zasady działania komisji pojednawczych
Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa - pracodawca, po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników. Pracodawca jest obowiązany zapewnić komisji pojednawczej warunki lokalowe oraz środki techniczne umożliwiające właściwe jej funkcjonowanie. Wydatki związane z działalnością komisji pojednawczej ponosi pracodawca. Wydatki te obejmują również równowartość utraconego wynagrodzenia za czas nieprzepracowany przez pracownika w związku z udziałem w postępowaniu pojednawczym.
Komisja pojednawcza wybiera ze swego grona przewodniczącego komisji oraz jego zastępców i ustala regulamin postępowania pojednawczego. Komisja pojednawcza przeprowadza postępowanie pojednawcze w zespołach składających się co najmniej z 3 członków tej komisji.
Sprawowanie obowiązków członka komisji pojednawczej jest funkcją społeczną. Jednakże członek komisji pojednawczej zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w pracach komisji.
Jak podkreśla radca prawny, prof. ucz. dr hab. Monika Gładoch z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego:
"Komisja pojednawcza nie jest organem wymiaru sprawiedliwości, ale fakultatywnym organem zakładu pracy. Komisja nie może podejmować jakikolwiek jednostronnych czynności (np. wydawać decyzji i orzeczeń), które służyłyby zakończeniu sporu między stronami. Innymi słowy, pozytywne zakończenie sprawy jest możliwie tylko pod warunkiem uzyskania zgody pracownika i pracodawcy. Tym samym, komisja ma status niezależnego organu mediacyjnego, powoływanego wyłącznie w celu rozstrzygania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy, które zaistnieją u danego pracodawcy. Przepis w żaden sposób nie ogranicza pojęcia roszczeń ze stosunku pracy. Mogą być to zatem roszczenia majątkowe oraz niemajątkowe. Odnośnie do roszczeń majątkowych bez znaczenia jest ich wartość. Komisja jest uprawniona do prowadzenia postępowania w szczególności w razie rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem (w dowolnym trybie), wynagrodzenia za pracę, w tym m.in. w sprawie premii, jak również w razie dyskryminacji pracownika, w tym mobbingu. Należy jednakże podkreślić, że roszczenia zostały zawężone jedynie do strony pracowniczej. To oznacza, że przedmiotem rozstrzygnięcia przed komisją pojednawczą nie mogą być jakiekolwiek roszczenia pracodawcy w stosunku do pracownika (np. z tytułu odpowiedzialności materialnej za szkody wyrządzone pracodawcy)."
Kto nie może być członkiem komisji pojednawczej?
1) osoba zarządzająca, w imieniu pracodawcy, zakładem pracy;
2) główny księgowy;
3) radca prawny;
4) osoba prowadząca sprawy osobowe, zatrudnienia i płac.
Wszczęcie postępowania przed komisją pojednawczą - wniosek pracownika
Komisja pojednawcza wszczyna postępowanie na wniosek pracownika zgłoszony:
- na piśmie
- lub ustnie do protokołu.
Ile trwa postępowanie przed komisją pojednawczą?
Komisja pojednawcza powinna dążyć, aby załatwienie sprawy w drodze ugody nastąpiło w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku. Termin zakończenia postępowania przed komisją pojednawczą stwierdza się w protokole posiedzenia zespołu.
W sprawach dotyczących rozwiązania, wygaśnięcia lub nawiązania stosunku pracy postępowanie pojednawcze kończy się z mocy prawa z upływem 14 dni od dnia złożenia wniosku przez pracownika, a w innych sprawach - z upływem 30 dni od dnia złożenia wniosku.
Zawarcie ugody i protokół
Ugodę zawartą przed komisją pojednawczą wpisuje się do protokołu posiedzenia zespołu. Protokół podpisują strony i członkowie zespołu. Niedopuszczalne jest zawarcie ugody, która byłaby sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Generalnie, pracownik może też wystąpić do sądu pracy w terminie 30 dni od dnia zawarcia ugody z żądaniem uznania jej za bezskuteczną, jeżeli uważa, że ugoda narusza jego słuszny interes.
W razie niewykonania ugody przez pracodawcę podlega ona wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, po nadaniu jej przez sąd pracy klauzuli wykonalności.
Judykatura stoi na stanowisku, że ugodowy tryb zakończenia sporów pracowniczych ma dodatni wpływ na kształtowanie atmosfery wzajemnego zaufania w stosunkach pracy i harmonijnego przebiegu procesu pracy (uchw. pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 20 grudnia 1969 r. sygn. ,III PZP 43/69, OSNCP 1970, Nr 3, poz. 40).
Przekazanie sprawy sądowi pracy
Jeżeli postępowanie przed komisją pojednawczą nie doprowadziło do zawarcia ugody, komisja na żądanie pracownika, zgłoszone w terminie 14 dni od dnia zakończenia postępowania pojednawczego, przekazuje niezwłocznie sprawę sądowi pracy. Wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez komisję pojednawczą zastępuje pozew. Pracownik zamiast zgłoszenia tego żądania może wnieść pozew do sądu pracy na zasadach ogólnych.