Zagadnienie szkoleń okresowych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jest w ostatnim czasie szeroko omawiane ze względu na powrót obowiązku ich przeprowadzania. Począwszy od 1 lipca 2023 r. przez okres 60 dni pracodawcy będę musieli przeprowadzić zaległe szkolenia. W tym zakresie jawi się istotny problem, mianowicie jak wygląda odpowiedzialność pracodawcy za szkodę powstałą na pracowniku, pomimo wdrożenia instrukcji BHP. Okazuje się, że w praktyce sądy różnie wypowiadają się na ten temat i są różne kierunki orzecznicze.
- Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego od 1 lipca 2023 r.
- Okresowe szkolenia w zakresie BHP i instrukcje
- Kiedy nie jest wymagane szkolenie okresowe w zakresie BHP?
- Odpowiedzialność pracodawcy za szkodę na pracowniku a przeszkolenie z BHP
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego od 1 lipca 2023 r.
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego nastąpiło na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. 2023 poz. 1118). Z dniem 1 lipca 2023 r. odwołuje się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2.
Począwszy od 1 lipca 2023 r. przez okres 60 dni pracodawcy będę musieli przeprowadzić zaległe szkolenia okresowe w zakresie BHP.
Okresowe szkolenia w zakresie BHP i instrukcje
Pracodawca jest obowiązany dbać o bezpieczeństwo i higienę w miejscu pracy. Jego jednym z podstawowych obowiązków jest prowadzenie okresowych szkoleń w zakresie BHP. Co ważne, pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy.
Przepisy wykonawcze doprecyzowują, żę pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje BHP, które powinny w sposób zrozumiały dla nich wskazywać:
- czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy;
- zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy;
- czynności do wykonania po jej zakończeniu;
- zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników;
- instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.
Jednocześnie przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.
Kiedy nie jest wymagane szkolenie okresowe w zakresie BHP?
Szkolenie okresowe pracownika w zakresie BHP nie jest wymagane w przypadku pracownika na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka wynika, że jest to konieczne.
Odpowiedzialność pracodawcy za szkodę na pracowniku a przeszkolenie z BHP
W orzecznictwie można wyróżnić różne kierunki i stanowiska co do ustalania odpowiedzialności pracodawcy za szkody wyrządzone pracownikom pomimo wdrożenia instrukcji BHP. I tak:
- Samo wdrożenie instrukcji BHP nie zwalnia pracodawcy z odpowiedzialności, o ile ustali się, że miejsce pracy było nieprzygotowane. Zakres ochrony pracownika nie może być iluzoryczny, zwłaszcza w razie wykonywania pracy obarczonej dużym ryzykiem. Instrukcje winny więc wyizolować praktyczne zagrożenia i w sposób klarowny uzmysławiać pracownikowi, także doświadczonemu, stopień ryzyka i zagrożeń. Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 24 marca 2021, III PSK 59/21.
- Unikanie zagrożeń dla zdrowia i życia, jakie niesie wykonywanie określonej pracy, uwarunkowane jest w znacznym stopniu wiedzą o istnieniu zagrożeń i znajomością sposobów ich unikania. Pracodawca w związku z tym jest obowiązany także zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac, a także wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 7 stycznia 2010, II PK 132/09.
- Nie uchyla odpowiedzialności pracodawcy ustalenie, że wina może być przypisana jedynie samemu poszkodowanemu, jeżeli równocześnie wystąpiły inne jeszcze przyczyny szkody polegające na uchybieniach podstawowego obowiązku pracodawcy zagwarantowania zatrudnionym pracownikom (podwładnym) warunków bezpiecznej pracy. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 10 października 2019, I PK 137/18.
- Powinnością pracodawcy jest nie tylko zapoznanie pracownika z ogólnymi przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ale także zwrócenie uwagi na konkretne zagrożenia występujące na stanowisku pracy, na którym pracownik będzie wykonywał swoje obowiązki. Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 17 maja 2012, III APa 7/12.
- Ustalenie, że wina może być przypisana jedynie poszkodowanemu, nie uchyla odpowiedzialności prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (art. 435 § 1 KC), jeżeli równocześnie wystąpiły inne, choćby niezawinione przyczyny szkody w rozumieniu adekwatnego związku przyczynowego, leżące po stronie odpowiedzialnego. Stwierdzenie w wyroku karnym, że winnym nieumyślnego spowodowania śmierci jest pracownik zakładu pracy wobec nieprzeprowadzenia szkolenia stanowiskowego, powoduje, że nie jest możliwe, aby wyłączną winą obciążyć poszkodowanego za zaistniały wypadek, a jedynie można rozważyć jego przyczynienie się do powstania szkody stosownie do treści art. 362 KC. Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 14 lipca 2015, II PK 86/14.