Programy Dobrowolnych Odejść (PDO) stanowią alternatywę dla zwolnień grupowych. Prawo jednak ich nie reguluje. Czy są zgodne z przepisami prawa? Czy pracodawca prawidłowo rozwiązuje stosunki pracy na ich podstawie?
Zwolnienie grupowe
O zwolnieniach grupowych traktuje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (ustawa o zwolnieniach grupowych). Zgodnie z art. 1 ustawy zwolnieniem grupowym jest rozwiązanie przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:
- 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
- 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
- 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.
Obejmuje to także pracowników, z którymi w ramach grupowego zwolnienia rozwiązuje się stosunki pracy z inicjatywy pracodawcy na mocy porozumienia stron, jeżeli dotyczy to co najmniej 5 pracowników.
Zobacz także: Zatrudnianie i zwalnianie
Konsultacje i zgłoszenia
W świetle art. 2 ustawy o zwolnieniach grupowych pracodawca obowiązany jest skonsultować zamiar przeprowadzenia grupowego zwolnienia z działającymi u niego zakładowymi organizacjami związkowymi.
Jeśli u pracodawcy, który chce wprowadzić PDO, działa zakładowa organizacja związkowa, należy skonsultować z nią program w celu zawarcia porozumienia. Jednak niedopełnienie tego warunku nie pociąga za sobą żadnych negatywnych konsekwencji. Rozwiązanie stosunku pracy następuje na mocy porozumienia stron, co nie daje podstaw do wniesienia odwołania. Wydaje się, że pracodawcy nie mają obowiązku zgłaszania do urzędu pracy zamiaru redukcji zatrudnienia. W przypadku PDO pracownicy sami decydują się na rozwiązanie umowy, nie są więc zwalniane.
Zobacz: Zwolnienia grupowe a zwolnienia indywidualne
PDO jako zwolnienia grupowe
PDO mogą być traktowane jak zwolnienia grupowe, jeśli:
- stanowią część procesu restrukturyzacji zakładu pracy,
- zostały wprowadzone z przyczyn leżących po stronie pracodawcy,
- rozwiązanie stosunków pracy następuje z inicjatywy pracodawcy,
- nie zostały skierowane do grupy pracowników niepodlegających bezwzględnej, szczególnej ochronie stosunku pracy (art. 5 ust. 5 ustawy o zwolnieniach grupowych).
Zobacz: Kryteria doboru pracowników do zwolnienia grupowego
Aby PDO podlegał regulacjom ustawy o zwolnieniach grupowych, muszą zostać spełnione dwa warunki:
- inicjatywa rozwiązania umowy po stronie pracodawcy oraz
- przyczyny dotyczące pracodawcy.
W takim wypadku na pracodawcy będzie ciążył obowiązek wypłaty odprawy pieniężnej. Co więcej, jeśli w okresie 1 roku od rozwiązania umowy, zostałyby w tej samej grupie zawodowej przeprowadzone rekrutacje, pracodawca byłby zobowiązany do ponownego zatrudnienia pracownika.
Warto wspomnieć, że osoba, której stosunek pracy został rozwiązany, może ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie przedemerytalne.
Zobacz: Czy wypłacać odprawę emerytalną przy zwolnieniu grupowym?
Niepodleganie ustawie
PDO nie podlegają ustawie o zwolnieniach grupowych, jeżeli:
- skierowane są do zatrudnionych podlegających szczególnej ochronie stosunku pracy (gdyby nie wyrazili zgody, stosunek pracy nie będzie mógł być rozwiązany w ramach zbiorowych redukcji),
- inicjatywa rozwiązania umowy leży po stronie pracownika,
- odejście z pracy nie zostało spowodowane przyczynami dotyczącymi pracodawcy.
Redukcja zatrudnienia nie podlega ustawie także wówczas, gdy rozwiązanie umowy nastąpiło z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, ale z wyłącznej inicjatywy pracownika. Ustawa wymaga, aby przyczyny i inicjatywa dotyczyły pracodawcy.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2003 Nr 90, poz. 844 z późn. zm.)