RADA
Są Państwo zobowiązani partycypować w wynagrodzeniu członków zarządu międzyzakładowej organizacji związkowej zwolnionych z obowiązku świadczenia pracy, mimo że nie są oni Państwa pracownikami.
UZASADNIENIE
W celu umożliwienia należytego sprawowania funkcji związkowych przez działaczy przepisy prawa pracy zapewniły im możliwość uzyskania zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Liczba członków zarządu zakładowej organizacji związkowej, która jest jednorazowo uprawniona do korzystania z tego przywileju, uzależniona jest od liczby pracowników będących członkami danego związku. I tak, zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy przysługuje (art. 31 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych):
• częściowo 1 pracownikowi w miesięcznym wymiarze godzin równym liczbie członków zatrudnionych w zakładzie pracy, gdy ich liczba jest mniejsza od 150,
• 1 pracownikowi, gdy związek liczy od 150 do 500 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
• 2 pracownikom, gdy związek liczy od 501 do 1000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
• 3 pracownikom, gdy związek liczy od 1001 do 2000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
• kolejnemu pracownikowi za każdy rozpoczęty nowy 1000 członków, gdy zakładowa organizacja związkowa liczy ponad 2000 członków zatrudnionych w zakładzie pracy,
• w niepełnym wymiarze godzin i wtedy może ono być udzielane większej liczbie pracowników, zgodnie z zasadami zawartymi w punktach poprzedzających.
Aby danemu działaczowi związkowemu przysługiwało prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, konieczny jest wniosek zarządu danej organizacji związkowej. We wniosku należy:
• wskazać pracownika, któremu zwolnienie od pracy ma być udzielone,
• wskazać okoliczności uzasadniające udzielenie zwolnienia od pracy,
• wskazać że zwolnienie od pracy ma być udzielone z zachowaniem prawa do wynagrodzenia albo bezpłatnie,
• określić wymiar i okres zwolnienia od pracy.
W przypadku ustania okoliczności uprawniających pracownika do korzystania ze zwolnienia od pracy (np. spadek liczebności związku), zarząd organizacji związkowej jest zobowiązany powiadomić o tym pracodawcę, a pracownik ma wtedy obowiązek bezzwłocznego podjęcia pracy. Jeżeli wniosek o zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy wskazywał, że ma to być zwolnienie z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, to pracodawca objęty zakresem działania danego związku zawodowego musi ponosić koszty związane z tym wynagrodzeniem.
Bardziej skomplikowana sytuacja występuje, gdy mamy do czynienia z międzyzakładową organizacją związkową, obejmującą zakresem swego działania więcej niż jednego pracodawcę. W takiej sytuacji pracodawcy objęci działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej ponoszą koszty, w tym koszty wynagrodzeń i składek na ubezpieczenia społeczne, związane z zatrudnianiem pracownika zwolnionego z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie międzyzakładowej organizacji związkowej. Koszty te ponoszą pracodawcy odpowiednio do udziału w liczbie członków organizacji (zatrudnionych u danego pracodawcy) w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy.
PRZYKŁAD
Pracodawcy A, B i C objęci są zakresem działania międzyzakładowej organizacji związkowej, liczącej w sumie 420 członków, w następujących proporcjach:
1) A 250 członków,
2) B 100 członków,
3) C 70 członków.
Zarząd tej organizacji zwrócił się do pracodawcy B o zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia przewodniczącego tej międzyzakładowej organizacji związkowej, zatrudnionego u tego pracodawcy. Pracodawca wyraził zgodę na takie zwolnienie. Pensja przewodniczącego u pracodawcy B wynosi 3000 zł brutto. W tej sytuacji pracodawca B ma prawo wystąpić do pozostałych pracodawców objętych zakresem działania tej organizacji o partycypowanie w kosztach zwolnienia tej osoby z obowiązku świadczenia pracy. Proporcjonalnie do liczby zatrudnionych członków związku u każdego z tych pracodawców, pracodawca A musi zapłacić 59,52% wynagrodzenia, pracodawca B 23,81% wynagrodzenia i pracodawca C 16,67% wynagrodzenia. Ponieważ pracownik, który ma być zwolniony z obowiązku świadczenia pracy, pracuje u pracodawcy B, to on wypłaca mu całość wynagrodzenia. Powinien jednak wystąpić z pismem do pozostałych pracodawców, w którym określi, w jaki sposób i w jakim terminie przekażą oni swoją część wynagrodzenia. Załącznikiem do tego pisma powinna być kopia wniosku zarządu międzyzakładowej organizacji związkowej o zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy konkretnego pracownika.
W opisanej sytuacji będą Państwo musieli partycypować w kosztach zwolnienia ze świadczenia pracy wskazanego przez zarząd międzyzakładowej organizacji związkowej pracownika. To, że nie jest on Państwa pracownikiem, a także to, że w związku z rozkładem zatrudnienia członków związku będą Państwo musieli opłacać znaczną część tego wynagrodzenia, nie ma tu żadnego znaczenia. W takich sytuacjach ważna jest też komunikacja między pracodawcami, która może pomóc w uniknięciu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy większej liczby działaczy związkowych, niż przewidują to przepisy.
Za okres zwolnienia ze świadczenia pracy pracownik ma prawo do wynagrodzenia liczonego jak ekwiwalent za urlop.
Ważne!
Wynagrodzenie od pracodawcy, przysługujące pracownikowi w okresie zwolnienia od pracy, ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Przy obliczaniu tego wynagrodzenia należy uwzględnić dodatkowe wynagrodzenia za pracę w warunkach szkodliwych dla zdrowia, trudnych, szczególnie uciążliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych, jeżeli w czasie zwolnienia od pracy nie ustaje dotychczasowe narażenie pracownika na oddziaływanie takich warunków. Wynagrodzenie to należy ponownie ustalić w razie zmiany zasad wynagradzania ogółu pracowników lub grupy zawodowej, którymi pracownik byłby objęty, gdyby nie korzystał ze zwolnienia od pracy.
• art. 31, art. 341 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.),
• § 4, § 5, § 6, § 7 i § 8 rozporządzenia z 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (DzU nr 71, poz. 336).
Piotr Korzuch
specjalista w zakresie prawa pracy
Orzecznictwo uzupełniające:
• Prawo do zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji przysługuje tylko pracownikowi wybranemu do zarządu zakładowej organizacji związkowej. (Wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 1999 r., I PKN 654/99, OSNP 2001/9/302)
• Przepis art. 341 ustawy z 1991 r. o związkach zawodowych ustanawia materialno-prawną zasadę rozłożenia kosztów pomiędzy pracodawców objętych działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej, nie przesądzając tego, jak ewentualne roszczenia z tego tytułu mają być realizowane w procesie. Wedle tej zasady powinno nastąpić dobrowolne rozliczenie kosztów pomiędzy poszczególnymi szkołami i innymi placówkami oświatowymi, korzystającymi z działalności międzyzakładowej organizacji związkowej. Jest zaś rzeczą jasną, że w procesie cywilnym roszczenia te mogą być dochodzone tylko przez podmiot mający zdolność sądową przeciwko podmiotowi wyposażonemu w taki sam przymiot procesowy. Chodzi tu bowiem nie o należność z zakresu prawa pracy, gdzie zdolność sądowa przysługuje każdemu pracodawcy, niezależnie od tego, czy ma osobowość prawną, lecz o swoiste roszczenie regresowe, dochodzone na zasadach ogólnych. (Wyrok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2006 r., V CNP 30/06)
• Pracownik zwolniony w całości lub w części z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej (art. 31 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity tekst: DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854 ze zm.) ma obowiązek niezwłocznie i bez uprzedniego wezwania pracodawcy przystąpić do pracy po upływie tej kadencji. Niewykonanie tego obowiązku uprawnia pracodawcę do wyciągnięcia konsekwencji dyscyplinarnych, aż do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia włącznie, nie powoduje jednak wygaśnięcia stosunku pracy. (Wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2002 r., I PKN 233/01, OSNP 2004/6/96)